مقایسه تطبیقی روند توسعه و میزان نابرابری استان‌های کشور طی سه مقطع 1385، 1390 و 1395: رویکرد مرکز-پیرامون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه اقتصاد دانشگاه بوعلی سینا

2 دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

توسعه صرفاً یک پدیده اقتصادی نیست بلکه جنبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را در برمی‌گیرد. بنابراین برای مطالعه میزان توسعه هر بخشی، لازم است ابعاد مختلف آن در نظر گرفته شود. از طرفی، به‌منظور برنامه‌ریزی دقیق‌تر و اجرای کارآمدتر سیاست‌ها لازم است بجای بررسی میزان توسعه به‌صورت کلی و در سطح کشوری، به ارزیابی آن در سطح جزئی و استانی توجه داشته باشیم. براین اساس، این مقاله با به‌کارگیری روش تاکسونومی عددی و استفاده از نرم‌افزار spss و excel به ارزیابی درجه توسعه‌یافتگی استان‌های کشور و همچنین به بررسی وجود الگوی مرکز-پیرامون و روند تغییرات نابرابری بین استان‌های مرکزی و مرزی با استفاده از 25 شاخص برای سه سال 1385، 1390 و 1395 پرداخته است. نتایج حاکی از تأیید الگوی مرکز-پیرامون است؛ استان‌های مرکزی مانند تهران، اصفهان، یزد دارای بیشترین سطح توسعه و استان‌های مرزی مانند سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کردستان در سطح پایین‌تر توسعه قرار دارند. همچنین با توجه به بررسی شاخص نابرابری، میزان نابرابری بین استان‌های مرکزی نسبت به هم بیشتر از میزان نابرابری بین استان‌های مرزی با یکدیگر است. از طرفی طی سال‌های 1385 تا 1395 سطح توسعه و همچنین میزان نابرابری در استان‌های کشور روند کاهشی داشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Comparison of the Development Process and the Inequality of Provinces of the Country in the Periods of 1380, 1390, and 1395: The Core-Periphery Approach

نویسندگان [English]

  • Mohammd Hasan Fotros 1
  • Yaghoub Fatemi Zardan 2
1 Professor of Economics Bu Ali-Sina University
2 PhD student in Economics, Bu Ali Sina University
چکیده [English]

Development is not just an economic phenomenon but it includes also economic, social, political and cultural aspects. Therefore, to study the development of each sector, it is necessary to consider its various dimensions. On the other hand, in order to accurately plan and effectively implement policies, it is necessary to pay attention to its evaluation at the partial and provincial levels, instead of examining the extent of development in general and at the national level. Therefore، This paper used numerical taxonomy and SPSS and Excel softwares to evaluate the degree of development of the provinces of Iran. It also examined the existence of a core-periphery model to determine the process of inequality change between central and border provinces with the help of 25 indexes for the years 2006, 2011 and 2016. Results confirmed the model of the core-periphery; central provinces such as Tehran, Isfahan, Yazd have had the highest level of development and border provinces such as Sistan Baluchestan, Hormozgan, and Kurdistan were at a low level of development. Also, considering the inequality index, inequality between central provinces was more than the inequality between border provinces. In addition, during the years 2006 to 2016, the level of development and inequality in the provinces of the country had been decreasing.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Development level
  • Core-periphery model
  • Inequality
ابراهیم‌زاده، عیسی؛ موسوی، میرنجف وکاظمی­زاد، شمس­اله. (1391). «تحلیل فضایی نابرابرهای منطقه‌ای میان مناطق مرزی و مرکزی ایران»، فصلنامه ژئوپولتیک، سال هشتم، شماره اول، 214-235.
حکمت‌نیا، حسن و موسوی، میرنجف. (1390). کاربردمدلدرجغرافیاباتأکیدبربرنامه‌ریزیشهریوناحیه‌ای، انتشارات علم نوین، چاپ دوم، شابک: 8-06-8946-964.
دهقانی‌زاده، مجید و رعیتی‌شوازی، علیرضا. (۱۳۹۱). تعیین درجه توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان یزد و مدل‌سازی تخصیص بهینه اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای بر حسب شهرستان، یزد، استانداری یزد.
راغفر، حسین؛ باباپور، میترا و یزدانپناه، محدثه. (۱۳۹۴). «بررسی رابطه رشد اقتصادی با فقر و نابرابری در ایران طی برنامه های اول تا چهارم توسعه»، فصلنامه مطالعات کاربردی اقتصاد ایران، 4(16)، ۷۹-۵۹.
زیادی، کرامت­اله؛ سعیدی، نوید؛ لیلا، رضوانی و صالح‌پور، بقال. (1389). «سنجش درجه توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی به روش (HDI)»، فراسویمدیریت، سال سوم، شماره 12، 75-95.
زیاری، کرامت­الله. (1393). مکتب‌ها، نظریه‌ها و مدل‌های برنامه و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهارم، شابک: 978-964-03-5909-9
سن، آمارتیا. (۱۳۸۶). نابرابری اقتصادی، ترجمه وحید محمودی و عزت‌الله عباسیان، تهران: انتشارات پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس، چاپ اول. 
سیرز، دادلی و مایر، جرالدماروین. (۱۳۹۱). پیشگامان توسعه، ترجمه علی یاسری و سید علی‌اصغر هدایتی، تهران: انتشارات سمت.
ضرابی، اصغر، شاهیوندی، احمد. (1389). «تحلیلی بر پراکندگی شاخص‌های توسعه‌ی اقتصادی در استان‌های ایران»، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 21، شماره پیاپی 38، شماره 2، 17-32.
فتح‌اللهی، جمال؛ کفیلی، وحید و تقی‌زادگان، علیرضا. (1396). «شکاف توسعه استان‌های ایران»، دوفصلنامه علمی تخصصی پژوهش‌های اقتصاد توسعه و برنامه‌ریزی، سال ششم، شماره اول، 99-118.
کریمی، رامین. (۱۳۹۴). راهنمای آسان تحلیل آماری با SPSS، چاپ اول، تهران: انتشارات هنگام. ۳۱۸ صفحه.
لهسایی‌زاده، عبدالعلی. (۱۳۹۰). جامعه‌شناسی توسعه، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
مرصوصی، نفیسه؛ فرهودی، رحمت اله و لاجوردی، علی‌رضا. (۱۳۹۴). «کیفیت زندگی فرهنگی و اجتماعی در شهرهای ایران»، دوفصلنامه پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، مقاله 6، دوره 6، شماره 12، 79-94.
منصوری ثالث، محمد. (1375). درجهتوسعه‌یافتگی شهرستان‌هایاستانتهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم، معماری و شهرسازی، دانشگاه تهران.
موسوی، میر نجف. (1382). سنجشدرجهتوسعه‌یافتگینواحیایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه یزد.
میردال، کارل گونار. (۱۳۶۶). درام آسیایی: یک تحقیق در فقر ملت، ترجمه منوچهر امیری، تهران: انتشارات امیرکبیر.
میزر، لاورنس اس، گامست، گلن و گارینو، ا. جی. (1391). پژوهش چند متغییری کاربردی (طرح و تفسیر)، ترجمه حسن پاشا شریفی و دیگران، تهران: انتشارات رشد.
نظم­فر، حسین؛ علی بخشی، آمنه و باختر، سهیلا. (1394). «تحلیل فضایی توسعه منطقه‌ای استان کرمانشاه با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره»، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 36، 251-229.
Amirahmadi, H. (1986). “Regional Planning in Iran: A Survey of Problems and Policies”, The Journal of Developing Areas, Vol. 20. http:// www.amirahmadi.com.
Baldwin, R. E. and Forslid, R. (2000). “The Core-Periphery Model and Endogenous Growth: Stabilizing and Destabilizing Integration”, Economica, New Series, Vol. 67, No. 267, 307-324, https://doi.org/10.1111/1468-0335.00211.
Caraveli, H. (2017). The Dynamics of the EU Core-Periphery Division: Eastern vs. Southern Periphery – A Comparative Analysis from a New Economic Geography Perspective" In Core-Periphery Patterns Across the EuropeanUnion. Published online: 14; 3-22. ISBN: 978-1-78714-496-5 eISBN: 978-1-78714-495-8.
Bar-Ela. R. and Schwartzb, D. (2006). “Review Regional development as a policy for growth with equity: The state of Ceara (Brazil) as a model”, Progress in planning, 65, 131-199.
Felsenstein, J. (1983). Numerical Taxonomy, Springer Berlin Heidelberg, DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-69024-2.
Hughes, D. W. and Holland, D. W. (1994). “Core-Periphery Economic Linkage: A Measure of Spread and Possible Backwash Effects for the Washington Economy”, Land Economics, Vol. 70, No. 3, 364-377. DOI: 10.2307/3146536.
Krugman, P. (1998). “What's new about the new economic geography?”, Oxford Review of Economic Policy, VOL. 14, NO. 2, 7-17. https://doi.org/10.1093/oxrep/14.2.7.
Peet, R. (1999). Theories of development: contentions, arguments, alternatives. Guilford, London, New York, 17. https://trove.nla.gov.au/work/27514447.
Pekkala, S. (2000). Migration In A Core-Periphery Model: Analysis Of Agglomeration In Regional Growth Centres, 40th Congress of the European Regional Science Association: "European Monetary Union and Regional Policy”, Barcelona, Spain.
Shankar, R. and Shah, A. (2003). “Bridging the Economic Divide Within Countries: A Scorecard on the Performance of Regional Policies in Reducing Regional Income Disparities”. World development, Vol. 31, 1421-1441. https://doi.org/10.1016/S0305-750X(03)00098-6.
Sneath, P. H. and Sokal, R. R. (1975). “Numerical Taxonomy”, Human Biology, Vol. 47, No. 2, 285-288.
Todaro, M. P. and Stephen, C. S. (2011). Economic Development. Pearson Press. United States of America.