اقتصاد زیرزمینی و علت های آن: مطالعه موردی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه اقتصاد دانشگاه مازندران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه مازندران

چکیده

اقتصاد زیرزمینی[1] پدیده­ای است که همه­ی کشورهای جهان با آن مواجه­اند؛ تحقیقات نشان می­دهد که اندازه بخش زیرزمینی در بیشتر کشورها نسبتاً قابل­توجه بوده و فعالیت­های این بخش علت بسیاری از نابسامانی­های اقتصـادی است. برآورد اقتصاد زیرزمینی از جنـبه شناسایی شکـاف مالیاتی، اثربخشی سیاست­های پولی و مالی، رشد اقتصادی و توزیع درآمد اهمیت فراوانی دارد. در پژوهش حاضر نخست مفهوم اقتصاد زیرزمینی و عوامل اثرگذار بر آن بیان گردید. سپس پیامدهای نامساعد اقتصاد زیرزمینی بر اقتصاد و مطالعات تجربی در حوزه­ی اقتصاد زیرزمینی جمع­بندی شد. این مطالعه در قسمت تجربی در گام نخست اندازه اقتصاد زیرزمینی ایران را طی دوره­ی 1350 تا 1389، به کمک روش پولی در سه سناریو، برآورد کرد. سپس در گام دوم، اثرگذاری متغیرهایی مانند بار مالیاتی، تورم، نابرابری درآمد، اندازه دولت و شکاف نرخ ارز را در قالب یک مدل اقتصادسنجی بررسی کرد. نتایج تجربی میانگین اندازه اقتصاد زیرزمینی را در سه سناریو به­ترتیب 26/13، 05/15 و 71/ 15 درصد از تولید ناخالص داخلی برآورد کرد. همچنین برآورد مدل نشان داد که متغیرهایی چون بار مالیاتی، تورم، نابرابری درآمد، اندازه دولت همگی بر اندازه اقتصاد زیرزمینی ایران اثر مثبت و معنی­داری دارند؛ در میان این عوامل، بار مالیاتی بیشترین اثر را بر اقتصاد زیرزمینی داشته است.

 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Underground Economy and its causes: a Case Study of Iran

نویسندگان [English]

  • VAHID TAGHINEGHAD 1
  • MOSOMEH NIKPOOR 2
چکیده [English]

The underground economy is a phenomenon that all countries have to deal with it. The researches display that the size of activities in the underground economy are fairly large and these activities are the causes of  the most economic disturbances; therefore, its estimation is important in the tax gap realization, the effectiveness of monetary and fiscal policies, economic growth and income distribution aspects.
At first, this study explains the concept of underground economy and its causes; then the unfavorable effects of the underground economy and its estimation methods are illustrated briefly. In empirical section, first the size of the underground economic activities for Iran from 1350 to 1389 was estimated by using monetary method in the three scenarios. Second, the impacts of some variables such as tax burden, inflation, income inequality, size of the government and the exchange rate gap on the underground economy have been investigated by econometric model.
The empirical results estimate the average size of the underground economy in the three scenarios 13.26, 15.05 and 15.71 percent of GDP, respectively. Furthermore, the estimation shows that the tax burden, inflation, the income inequality and the size of the government have significantly positive effects on the underground economy; in which, the tax burden has had the largest effect.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Underground economy
  • Tax burden
  • inflation
  • Income Inequality
  • Monetary approach