سنجش تأثیر معافیت کالاها و خدمات‌ بر ضریب جینی و شدت تنازلی بودن مالیات بر ارزش‌افزوده؛ مقایسۀ قانون مالیات بر ارزش‌افزودۀ سال 1387 و اصلاحات مصوب آن در سال 1399

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه اقتصاد نظری، دانشکدۀ اقتصاد، دانشگاه علامۀ طباطبائی، تهران، ایران

2 استادیار گروه مدیریت، بانک، بیمه و گمرک، دانشکدۀ مدیریت، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

مالیات بر ارزش‌افزوده، نوعی مالیات بر مصرف است که با تقویت انگیزه‌های پس‌انداز، مشوق سرمایه‌گذاری و تولید است. لکن، ماهیت تنازلی‌اش، کاستی این نوع مالیات است و به‌دلیل تحمیل بار مالیاتی بالاتر به طبقات آسیب‌پذیر، آثار نامطلوبی بر توزیع درآمد به‌جای می‌گذارد. در مواجهه با مسألۀ مذکور، دو رویکرد در کشورها اتخاذ شده است؛ نخست، معاف نمودن گروهی از کالاها که سهم بالایی در سبد هزینۀ خانوارهای کم‌درآمد دارند و طراحی یک نظام مالیاتی با نرخ‌های چندگانه، به‌نحوی که کالاها و خدمات لوکس مشمول نرخ‌های مالیاتی بالاتر شوند. ایران نیز در زمرۀ کشورهایی است که با تمرکز بر رویکرد نخست، شماری از کالاها و خدمات را در قانون مالیات بر ارزش‌افزودۀ 1387 از پرداخت مالیات معاف و دامنۀ این معافیت‌ها را در اصلاحات اخیر مجلس در سال 1399 گسترش داده است. در مقالۀ حاضر با استفاده از داده‌های هزینه-درآمد خانوار در سال 1397، تأثیر اعمال هر یک از ساختارهای مالیاتی فوق بر شدت تنازلی بودن و ضریب جینی ارزیابی شده است. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که اولاً اعمال ساختار مالیات بر ارزش‌افزودۀ مصوب 1387، شدت تنازلی بودن بار مالیاتی دهک‌های درآمدی روستایی را کاهش می‌دهد، اما تأثیر چندانی بر دهک‌های درآمدی شهری ندارد؛ ثانیاً موسع نمودن معافیت‌ها در مصوبۀ سال 1399 نسبت به قانون 1387، نه‌تنها کمکی به بهبود شدت تنازلی بودن مالیات بر ارزش‌افزوده نمی‌کند، بلکه بار مالیاتی همۀ دهک‌های درآمدی خانوارهای شهری و روستایی را افزایش می‌دهد؛ ثالثاً معافیت‌ها، تأثیر معنی‌داری بر ضریب جینی ندارد و قادر نیست نابرابری توزیع درآمدی را بهبود بخشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Measuring the Effect of Goods Exemptions on the Gini Coefficients and the Degree of Regressiveness of Value Added Tax; A Comparison between the Value Added Tax Low of 2008 and its Amendments in 2020

نویسندگان [English]

  • Parisa Mohajeri 1
  • seyyed Mohammad Hadi Sobhanian 2
1 Associate Professor, Faculty of Economics, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of Management, Kharazmi University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Value-added tax is a type of consumption tax that encourages investment and production by strengthening savings incentives. However, its regressiveness nature is a weakness of this type of tax, and because of the higher tax burden imposed on low-income deciles, it has adverse effects on income distribution. In the face of this problem, two approaches have been adopted in the countries implementing the VAT system; the first is to exempt the group of goods that have a high share of low-income households' spending baskets, and the second is to design a multi-rate tax system so that luxury goods and services are subject to higher tax rates. Iran is also one of the countries that, by focusing on the first approach, exempted a number of goods and services from the VAT law approved in 2008 and expanded the scope of these exemptions in the recent amendments approved by the parliament in 2020. In the present article, using household income-expenditure data in 1397, the effect of applying each of the above tax structures on the degree of regressiveness and Gini coefficient has been evaluated. The findings of the article indicate that first of all, the implementation of the value added tax structure approved in 2008 reduces the intensity of the tax burden of rural income deciles, but does not have much effect on urban income deciles. Secondly, the extension of exemptions in the amendment approved by the parliament in 2020 compared to the previous law in 1387, not only does not help improve the severity of the regressiveness of VAT, but also increases the tax burden on all income deciles of urban and rural households. Third, exemptions do not have a significant effect on the Gini coefficient and cannot improve income inequality. Given that expanding the scope of exemptions has virtually no role in reducing income inequalities, it is recommended that while limiting the scope of exemptions, a logical framework for exemptions be designed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Value Added Tax
  • Tax Exemption
  • Degree of Regressiveness
  • Gini Coefficient
  • Product by Product Input-Output Table

مراجع

ابریل، لیام؛ کین، میشائیل؛ بودین، جین-پائول؛ و سامرز، ویکتوریا، (2001). مالیات بر ارزش‌افزوده نوین. ترجمۀ مریم حدادی و بهداد میرزایی، 1385، چاپ اول، سازمان امور مالیاتی کشور.
امین رشتی، نارسیس؛ و رفعت میلانی، مژگان، (1390). «بررسی اثر مالیات بر ارزش‎افزوده بر توزیع درآمد در کشورهای منتخب»، پژوهشنامۀ مالیات، شمارۀ 11، صص: 83-63.
بانوئی، علی‌اصغر؛ مهاجری، پریسا؛ شاکری، عباس؛ و عسگری، منوچهر، (1392). «برداشت‌های متفاوت از فرض تکنولوژی در محاسبۀ جدول داده-ستانده و اثر آن بر راهبرد سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز». مجلس و راهبرد، دورۀ 20، شمارۀ 76، صص: 137-99.
سازمان امور مالیاتی کشور، (1390). قانون مالیات بر ارزش‎افزوده به انضمام فهرست موضوعی مواد قانون. چاپ چهارم، تهران: سازمان امور مالیاتی کشور- معاونت مالیات بر ارزش‎افزوده.
سیفی‌پور، رویا؛ و رضایی، محمدقاسم، (1390). «بررسی عوامل مؤثر بر توزیع درآمد در اقتصاد ایران با تأکید بر معافیت‌ها». پژوهشنامۀ مالیات، شمارۀ 10، صص: 142-121.
شریعت مصطفوی، سید محمود، (1394). «بار مالیاتی بر خانوار در دهک‌های هزینه‌ای در ایران». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
طیب‌نیا، علی؛ علیرضا رفیعی؛ و یزدان‌پناه، محسن، (1384). «بررسی اثرات احتمالی اجرای مالیات بر ارزش‎افزوده در ایران بر نابرابری». مجلۀ تحقیقات اقتصادی، شمارۀ 68، صص: 336-305.
مرکز آمار ایران، نتایج تفصیلی هزینه و درآمد خانوار در سال 1397.
مرکز آمار ایران، خلاصه داده‌های طرح هزینه-درآمد خانوارها در سال 1397.
مرکز آمار ایران، جداول ساخت و جذب سال 1390.
میلانی، مهنوش؛ نصیری‌اقدم، علی؛ مهاجری، پریسا؛ و آریان‌نژاد، مریم، (1396)، «ارزیابی تأثیر معافیت‌ها بر تنازلی بودن مالیات بر ارزش‌افزوده در ایران». پژوهشنامۀ مالیاتی، شمارۀ 33، صص: 68-33.
وقوعی، هاترا، (1387). «تغییرات توزیع درآمد در اثر اعمال مالیات بر ارزش‌افزوده». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی.
 
Abdolah Milani, M.; Nasiri Aghdam, A.; Mohajeri, P., & Aryannezhad, M. (2017). “The Evaluation the Exemption’s Effects on the Value Added Tax Regressiveness in Iran”. Journal of Tax Research, No. 25 (33), Pp: 33-68 (In Persian).
Acosta-Ormaechea, S. & Morozumi, A., (2019). “Value Added Tax and Growth: Design Matters”. IMF Working Paper, WP/19/96.
Aminrashti, N., & Rafatmilani, M., (2011). “The Effect of the Value Added Taxation (VAT) on Income Distribution in Selected Countries”. Journal of Tax Research, No. 19 (11), Pp: 63-84 (In Persian).
Bach, S.; Beznoska, M. & Steiner, V., (2016), “Who Bears the Tax Burden in Germany? Tax Structure Slightly Progressive”, DIW Economic Bulletin, Issue 51 & 52, Pp: 600-608.
Banouei, A. A.; Mohajeri, P.; Shakeri, A. & Asgari, M., (2014). “Different Interpretation of Technology Assumption in Iran’s Symmetric Input-Output Tabels and Its Impact on Oil and Gas Investment Perspective”. Majlis & Rahbord, No. 20 (76), Pp: 99-137 (In Persian).
Boeters, S.; Bohringer, C.; Buttner, T. & Kraus, M., (2010) “Economic Effects of VAT Reforms in Germany”. Applied Economics, No. 42, Pp: 2165-2182.
Burman, L. & Slemrod, J., (2013). Taxes in America: What Everyone Needs to Know. Oxford University Press.
Ebrill, L.; Keen, M.; Bodin, J. P. & Summers, V., (2001). The Modern VAT, International Monetary Fund. Translated by: Hadadi, M., & Mirzaei, B., First Edition, Iranian Nationa Tax Adminstration Press.
Engel, E.; Galetovic, A. & Raddatz, C. E., (1999), “Tax and Income Distribution in Chile: Some Unpleasant Redistributive Arithmetic”. Journal of Development Economics, No. 59, Pp: 155-192.
Ernest and Young, (2018). “Worldwide VAT, GST and Sale Tax Guide”, Available at: ey.com/GlobalTaxGuides.
European Union, (2017). “The Concept of Tax Gaps; Report on VAT Gap Estimations”, Fiscalis Tax Gap Project Group.
Eurostat, (2008). “Eurostat Manual of Supply, Use and Input-Output Tables”. Luxembourg.
Gale, W. G. & Harris, B. H., (2010). “A Value-Added Tax for the United States: Part of Solution”. Brooking Institution and Tax Policy Center, Available Online at: https://www.taxpolicycenter.org/sites/default/files/alfresco/publication-pdfs/1001418-A-Value-Added-Tax-for-the-United-States-Part-of-the-Solution.PDF.
Grinberg, I., (2010). “Where Credit Is Due: Advantages of the Credit-Invoice Method for a Partial Replacement VAT”. Tax L. Rev., No. 63, Pp: 309-957.
Hutton, E., (2017). “The Revenue Administration- Gap Analysis Program: Model and Methodology for Value-Added Tax Gap Estimation”. International Monetary Fund, Fiscal Affairs Department.
Iranian Nationa Tax Adminstration, (2011). VAT Law, 4th Edition, Tehran, Iran, Deputy of VAT, Iranian Nationa Tax Adminstration (In Persian).
James, K., (2015). The Rise of the Value-Added Tax. Cambridge University Press.
Jenkins, G. & Yon-Kuo, Ch., (2000). “A VAT Revenue Simulation Model for Tax Reform in Developing Countries”. World Development, No. 21, Pp: 1-22.
Jerkovic, E., (2018), “The Challenges and Effectiveness of Value Added Tax Rates as a Distributional Tool”. EU and Comparative Law Issue and Challenges Series, Issue 2, Pp: 672-686.
Keen, M. & Lockwood, B., (2007). “The Value-Added Tax: Its Causes and Consequences”, IMF Working Paper, WP/07/183.
Mariscal, R. & Werner, A., (2018), “The Price and Welfare Effects of the Value-Added Tax: Evidence from Mexico”. WP/18/240.
Mikesell, J. L., (1997). “The American Retail Sales Tax: Considerations on their Structure, Operations, and Potential as a Foundation for a Federal Sales Tax”. National Tax Journal, No. 50(1), Pp: 149-165.
Miller, R. E. & Blair, P. D., (2009). Input-Output Analysis: Foundations and Extensions. Second Edition, Cambridge University Press.
Seifeepour, R. & Rezaee, M., (2011). “An Analysis of the Effective Factors on Income Distribution in Iran with the Emphasis on Taxes”. Journal of Tax Research. No. 19 (10), Pp: 121-142 (In Persian).
Shariat Mostafavi, S. M., (2015). “Tax Burden on Iranian Households Deciles”. Master Thesis, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran (In Persian).
Statical Center of Iran. (2018). “Detailed Results of the Household Income and Expenditure Survey- 2018 (In Persian).
Statical Center of Iran. (2018). “Summery Results of the Urban and Rural Household Income and Expenditure Survey- 2018 (In Persian).
Statical Center of Iran. Use and Make Tables of Iran in 2011 (In Persian).
Tamaoka, M., (1994), “The Regressivity of a Value Added Tax Credit Method and Subtraction Method- A Japanese Case”. Fiscal Studies, No. 15(2), Pp: 55-73.
Tayebnia, A.; Rafiee, A. R. & Yazdanpanah, M., (2005). “Impact of A VAT Implementation on Inequality in Iran: (Equity Impact of a VAT Implementioan in Iran: A Survey)”. Tahghighat-e-Eghtesadi, No. 68, Pp: 305-336 (In Persian).
United Nations, (2009), A System of National Accounts 2008. New York.
Voghoei, H., (2008). “Chenges in Income Distribution Due to Implementation of VAT”. Master Thesis, Facualty of Economics and Political Science, Shahid Beheshti University (In Persian).
Zodrow, G. R., (1999). “The Sales Tax, the VAT, and Taxes in Between—or, Is the Only Good NRST a" VAT in Drag"?”. National Tax Journal, No. 52(3), Pp: 429-442.
فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران
دوره 10، شماره 39
مهر 1400
صفحه 45-71

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار