تنوع صادراتی و آثار زیست‌محیطی آن در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

بررسی اثر تجارت خارجی بر انتشار آلاینده­ها موضوعی است که به‌طور گسترده در پژوهش­های تجربی موردمطالعه قرار گرفته است. این در حالی است که در سال‌های اخیر گروهی از پژوهشگران نشان داده‌اند که نه‌تنها رشد کمّی تجارت، بلکه تنوع آن نیز می­تواند آثار زیست‌محیطی قابل‌ملاحظه‌ای را به‌همراه داشته باشد. به همین دلیل، این مطالعه به بررسی اثرات بلندمدت و پویایی­های کوتاه­مدت دو مؤلفه اصلی تجارت، یعنی تنوع صادراتی و باز بودن تجاری، بر انتشار آلاینده­ها در ایران طی دوره 1395-1363 در چارچوب یک الگوی خود رگرسیون با وقفه­های توزیعی می­پردازد. براساس یافته­های این پژوهش در بلندمدت، باز بودن تجاری اثر مثبت بر انتشار آلاینده­ها داشته­اند؛ اما ایجاد تنوع صادراتی منجر به کاهش انتشار آلاینده‌ها شده است. علاوه بر این، منفی بودن ضریب اثر تعاملی باز بودن تجاری و تنوع صادراتی در الگو نشان­دهنده آن است که متنوع سازی صادرات می‌تواند ضریب اثرگذاری بازبودن تجاری بر انتشار آلاینده‌ها را کاهش دهد. این امر خود می‌تواند از آثار مثبت ایجاد تنوع در سبد صادراتی باشد. نتایج حاصل از الگوی تصحیح خطا نیز بیانگر اثرگذاری منفی رشد تنوع صادراتی بر رشد انتشار آلودگی با یک دوره تأخیر است. همچنین ضریب عبارت تصحیح خطا نشان­دهنده سرعت تعدیل بالا در شرایط انحراف از تعادل بلندمدت است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Export Diversification and Its Environmental Effects in Iran

نویسنده [English]

  • Zahra Azizi
Assistant Professor, Department of Economics, Al-Zahra University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Investigating the effect of foreign trade on emissions of pollution is a topic that has been extensively studied in empirical research. In recent years, however, some researchers have shown that not only the quantitative development of trade but also its diversity can have significant environmental effects. For this reason, this study examines the long run effect and short run dynamics of export diversification along with trade openness, as the two main components of trade, on the emission of pollution in Iran during the period 1984-2016 in Auto Regressive Distributed Lag (ARDL) model. Based on the findings of the estimation in long run, trade openness, and energy consumption have had a positive effect on emissions of pollution, but diversification of exports has reduced emissions. In addition, the negative coefficient of the interaction effect of trade openness and export diversification in the model, indicates that export diversification can reduce the impact of trade openness on emissions of pollution, which can be one of the desirable effects of diversification in the export basket. The results of the error correction model also show the negative effect of export diversification growth on pollution growth, with a one period delay. Also, the coefficient of error correction term indicates high adjustment speed to long-term equilibrium.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Export diversification
  • Trade openness
  • Emissions of pollution
  • CO2
  • ARDL

مراجع

آماده، حمید؛ حق‌دوست، احسان و اعظمی، آرش. (1388). «بررسی رابطه حجم گازهای گلخانه­ای و تولید ناخالص داخلی سرانه در ایران (مطالعه موردی دی­اکسید کربن)»، پژوهشنامه اقتصادی، 9(4)، 209-237.
برقی اسکویی، محمدمهدی. (1387). «تأثیر آزادسازی تجاری بر انتشار گازهای گلخانه‌ای (دی‌اکسید کربن) در منحنی زیست‌محیطی کوزنتس»، مجله تحقیقات اقتصادی، دوره 43، شماره 82، 1-21.
برقی اسکویی، محمدمهدی؛ فلاحی، فیروز و ژنده خطیبی، صونا. (1391). «تأثیر تولیدات کارخانه‌ای و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بر انتشار گاز CO2 در کشورهای عضو گروه D8»،  فصلنامه مدل‌سازی اقتصادی، 6(20)، ۹۳-۱۰۹.
بهرامی، الهام؛ بهبودی، داود؛ سلمانی بیشک، محمدرضا و شکری، مصطفی. (1398). «نقش توسعه مالی و آزادسازی تجاری بر انتشار گاز دی‌اکسیدکربن در ایران»، سیاست‌های راهبردی و کلان، 7(25)، 141-121.
بی آبی، حامد؛ شاهپوری، احمدرضا و امیرنژاد، حمید. (۱۳۹۴). «بررسی تأثیر رشد اقتصادی، جمعیت و حجم تجارت خارجی بر انتشار گاز گلخانه‌ای CO2 مقایسه کشورهای عضو سازمان OECD و غیر عضو منتخب شامل ایران»، فصلنامه اقتصاد محیط‌زیست و منابع طبیعی، 1(1)، 43-27.
ترابی، تقی؛ خواجویی­پور، امین؛ طریقی، سمانه و پاکروان، محمدرضا. (1394). «تأثیر مصرف انرژی، رشد اقتصادی و تجارت خارجی بر انتشار گازهای گلخانه­ای در ایران»، فصلنامه مدل‌سازی اقتصادی، 9(1)، 63-84.
خورسندی، مرتضی؛ کافی، نرگس و آماده، حمید. (1395). «تجارت خارجی و امنیت زیست‌محیطی در ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 74، 115-138.
عزیزی، زهرا و عزیزی، پگاه. (1397). «بررسی اثر تنوع صادراتی و باز بودن تجاری بر نوسانات رشد اقتصادی در ایران»، مطالعات و سیاست‌های اقتصادی، دوره ۱۴، شماره 1، 39-72.
فطرس، محمدحسن و برزگر، حمیده. (1392). «اثرات برخی متغیرهای کلان اقتصادی بر انتشار گاز دی‌اکسیدکربن در آسیای مرکزی و ایران، 1995-2007»، پژوهشنامه اقتصاد کلان، شماره 16، 141-158.
فلاحی، فیروز؛ اصغرپور، حسین؛ بهبودی، داوود؛ پور نظمی، سیمین. (1391). «آزمون منحنی زیست‌محیطی در ایران با استفاده از روش LSTR»، مطالعات اقتصاد انرژی، 9 (32)، 73-93.
فلاحی، فیروز؛ اصغرپور، حسین؛ احمدیان بهروز، کسری. (1396). «بررسی رابطه بدهی خارجی و رشد اقتصادی در ایران: با تأکید بر نقش سیاست کلان اقتصادی»، فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 6 (21)، 99-129.
لطفعلی­پور، محمد رضا؛ فلاحی، محمد علی؛ بستام، رضا. (1391). «بررسی مسائل زیست محیطی و پیش بینی انتشار دی اکسید کربن در اقتصاد ایران»، فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 1(3)، 81-109.
مبارک، اصغر و محمدلو، نویده. (1388). «بررسی اثر آزادسازی تجاری بر انتشار گازهای گلخانه‌ای»، فصلنامه برنامه‌وبودجه، شماره 108، 31-58.
متفکرآزاد، محمدعلی و محمدی خانقاهی، رباب. (1391). «بررسی اثرات رشد اقتصادی، مصرف انرژی و درجه باز بودن تجاری بر کیفیت محیط‌زیست در ج. ا. ایران»،  فصلنامه پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 1(3)، 106-89.
محمدی، حسین و حیدرزاده، سمانه. (۱۳۹۳). «بررسی عوامل مختلف مؤثر بر آلودگی محیط‌زیست با تأکید بر آزادسازی تجاری در کشورهای منتخب جهان»، نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی. 28(3)، ۲۲۳-۲۱۳.
Adewuyi, A. O., Awodumi, O. B. (2018). “Analysis of the Environmental Pollution Effect of Nigeria’s Export Diversification Drive”. The Nigerian journal of economic and social studies, 59(2), 1-25.
Agosin, M. R., Alvarez, R., Bravo‐Ortega, C. (2012). “Determinants of export diversification around the world: 1962–2000”. The World Economy, 35(3), 295-315.
Agras, J., Chapman, D. (1999). “A dynamic approach to the Environmental Kuznets Curve hypothesis”. Ecological Economics, 28(2), 267-277.
Akbostanci, E., Türüt-Aşık, S., Tunç, G. İ. (2009). “The relationship between income and environment in Turkey: is there an environmental Kuznets curve?”. Energy policy, 37(3), 861-867.
Al-Mulali, U., Ozturk, I. (2016). “The investigation of environmental Kuznets curve hypothesis in the advanced economies: The role of energy prices”. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 54, 1622-1631.
Ang, J. B. (2008). “Economic development, pollutant emissions and energy consumption in Malaysia”. Journal of Policy Modeling, 30(2), 271-278.
Ang, J. B. (2009). “CO2 emissions, research and technology transfer in China”. Ecological Economics, 68(10), 2658-2665.
Apergis, N., Payne, J. E. (2009). “Energy consumption and economic growth in Central America: evidence from a panel cointegration and error correction model”. Energy Economics, 31(2), 211-216.
Apergis, N., Can, M., Gozgor, G., Lau, C. K. M. (2018). “Effects of export concentration on CO 2 emissions in developed countries: an empirical analysis”. Environmental Science and Pollution Research, 25(14), 14106-14116.
Balavac, M., Pugh, G. (2016). “The link between trade openness, export diversification, institutions and output volatility in transition countries”. Economic Systems, 40(2), 273-287.
Bilgili, F., Koçak, E., Bulut, Ü. (2016). “The dynamic impact of renewable energy consumption on CO2 emissions: a revisited Environmental Kuznets Curve approach”. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 54, 838-845.
Cadot, O., Carrère, C., Strauss-Kahn, V. (2011). “Export diversification: what's behind the hump?”. Review of Economics and Statistics, 93(2), 590-605.
Can, M., Gozgor, G. (2017). “The impact of economic complexity on carbon emissions: Evidence from France”. Environmental Science and Pollution Research, 24(19), 16364-70.
Choi, E., Heshmati, A., Cho, Y. (2010). An empirical study of the relationships between CO2 emissions, economic growth and openness. IZA Discussion Paper.
De Pineres, S., Ferrantino, M. (1997). “Export diversification and structural dynamics in the growth process: the case of Chile”. Journal of Development Economics, 52(2), 375-391.
Grossman, G. M., Krueger, A. B. (1995). “Economic growth and the environment”. The quarterly journal of economics, 110(2), 353-377.
He, J. (2007). Is the environmental Kuznets curve hypothesis valid for developing countries. A survey. Cahiers de recherche, 07-03.
Hesse, H. (2009). “Export diversification and economic growth”. Breaking into new markets: Emerging lessons for export diversification, 55-80.
Hidalgo, C. A., Hausmann, R. (2009). “The building blocks of economic complexity”. Proceedings of the national academy of sciences, 106(26), 10570-10575.
Jebli, M. B., Youssef, S. B., Ozturk, I. (2016). “Testing environmental Kuznets curve hypothesis: The role of renewable and non-renewable energy consumption and trade in OECD countries”. Ecological Indicators, 60, 824-831.
Liu, H., Kim, H., Choe, J. (2019). “Export diversification, CO 2 emissions and EKC: panel data analysis of 125 countries”. Asia-Pacific Journal of Regional Science, 3(2), 361-393.
Managi, S., Hibiki, A., Tsurumi, T. (2008). Does trade liberalization reduce pollution emissions. Discussion papers, 8013.
Markusen, J. R., Melvin, J. R., Maskus, K. E., Kaempfer, W. (1995). International trade: theory and evidence (No. 21989). University Library of Munich, Germany.
Michieka, N. M., Fletcher, J., Burnett, W. (2013). “An empirical analysis of the role of China’s exports on CO2 emissions”. Applied Energy, 104, 258-267.
Mutascu, M. (2018). “A time-frequency analysis of trade openness and CO2 emissions in France”. Energy policy, 115, 443-455.
Nasir, M., Rehman, F. U. (2011). “Environmental Kuznets curve for carbon emissions in Pakistan: an empirical investigation”. Energy Policy, 39(3), 1857-1864.
Olale, E., Ochuodho, T. O., Lantz, V., El Armali, J. (2018). “The environmental Kuznets curve model for greenhouse gas emissions in Canada”. Journal of cleaner production, 184, 859-868.
Ozcan, B. (2013). “The nexus between carbon emissions, energy consumption and economic growth in Middle East countries: a panel data analysis”. Energy Policy, 62, 1138-1147.
Pesaran, M. H., Shin, Y., Smith, R. J. (2001). “Bounds testing approaches to the analysis of level relationships”. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
Saboori, B., Sulaiman, J. (2013). “CO2 emissions, energy consumption and economic growth in Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) countries: A cointegration approach”. Energy, 55, 813-822.
Soytas, U., Sari, R., Ewing, B. T. (2007). “Energy consumption, income, and carbon emissions in the United States”. Ecological Economics, 62(3-4), 482-489.
Stern, D. I. (2004). “The rise and fall of the environmental Kuznets curve”. World development, 32(8), 1419-1439.
Suki, N. M., Sharif, A., Afshan, S., Suki, N. M. (2020). “Revisiting the Environmental Kuznets Curve in Malaysia: The role of globalization in sustainable environment”. Journal of Cleaner Production, 121669.
Yao, S., Zhang, S., Zhang, X. (2019). “Renewable energy, carbon emission and economic growth: A revised environmental Kuznets Curve perspective”. Journal of Cleaner Production, 235, 1338-1352.
Zohaib, A., Z. Zakir and A. Mowadat (2015). “The Effect of International Trade on Carbon Emissions: Evidence from Pakistan”. Journal of Economics and Sustainable Development, 6(9), 289-300.
فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران
دوره 9، شماره 36
دی 1399
صفحه 157-181

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار