تحلیل عوامل مؤثر بر احتمال فقر خانوار در ایران با تأکید بر نوع فعالیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه مازندران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه مازندران

چکیده

در پژوهش حاضر سعی شد تا با استفاده از ریزداده­های درآمد-هزینه خانوار مناطق شهری و روستایی سال 1395، ضمن تحلیل اثر شناسه­های اجتماعی سرپرستان خانوار بر احتمال فقر خانوارها، نقشِ نوع فعالیت­شان مبنی بر اشتغال در بخش کشاورزی یا غیرکشاورزی و اشتغال در بخش عمومی یا خصوصی موردبررسی قرار گیرد.. محاسبات نشان می­دهد که 7/37 درصد خانوارهای شهری و 7/36 درصد خانوارهای روستایی در فقر به سر می­برند. برآورد الگوی پژوهش بر مبنای روش داده­های تابلویی با متغیر وابسته محدود و با روش اثر تصادفی در رگرسیون لاجستیک در قالبی جداگانه برای مناطق شهری و روستایی نتایج نشان داد که شاغل بودن سرپرست خانوار در بخش کشاورزی نسبت به بخش غیر کشاورزی با اثری نامطلوب و شاغل بودن در بخش عمومی نسبت به بخش خصوصی با اثری مطلوب بر احتمال فقر خانوار همراه است. همچنین احتمال فقیر بودن خانوار دارای سرپرست شاغل بخش کشاورزی نسبت به غیر کشاورزی، در مناطق روستایی کمتر از مناطق شهری بوده و احتمال فقیر بودن خانوار دارای سرپرست شاغل در بخش عمومی نسبت به بخش خصوصی، در مناطق روستایی کمتر از مناطق شهری است. براساس محاسبات و با توجه به افزایش احتمال فقر به هنگام اشتغال سرپرستان در بخش­های کشاورزی (به‌ویژه در مناطق شهری) و خصوصی (به‌ویژه در مناطق روستایی)، پیشنهاد می­شود تا سیاست‌گذاران شاغلان فعال در این دو عرصه را به­طور ویژه­تری مدنظر قرار دهند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Effective Factors on the Probability of Household Poverty in Iran with Emphasis on Type of Occupation

نویسندگان [English]

  • Shahriyar Zaroki 1
  • Zahra Karimi moghari 1
  • sahar etemadi 2
1 Associate Professor, Department of Economics, Mazandaran University
2 Master student of Mazandaran University
چکیده [English]

In this study tried to use household income-cost data in urban and rural areas in 2016, therewith analysis effect of characteristics of household heads on probability of their poverty, examined the role of their occupation in Agriculture sector or non-agricultural sector and their occupation in public sector or private sector. Calculations shows that 37.7 percent of urban households and 36.7 percent of rural households are in poverty. Estimation of study model Pseudo Panel data with a limited dependent variable and with random effect logistic regression in a separate format for urban and rural areas. The results showed employment in agriculture sector compared to the non-agricultural sector has an undesirable effect on probability of poverty and employment in public sector compared to private sector has a desirable effect on probability of poverty. Employment in agriculture sector compared to the non-agricultural sector in rural areas is lees than urban areas and employment in public sector compared to private sector in rural areas is lees than urban areas. Based on calculations and increase of poverty probability in occupation in Agriculture sector (specially in urban areas) and private sector (specially in rural areas), more attention must be paid to employees in these occupation by policymakers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Poverty
  • Employees
  • Urban and Rural
  • Panel Data
ابراهیم­پور، سمانه و علمی، زهرا. (1392). «تعیین­کننده­های فقر خانوارهای شهری ایران در سال 1388 کاربرد مدل داده­های تابلویی با متغیر وابسته محدود»، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، 13(49)، 116-101.
ارشدی، علی و کریمی، عبدالعلی. (1392). «بررسی وضعیت فقر مطلق در ایران در سال­های برنامه اول تا چهارم توسعه»، فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، 1(1)، 42-23.
ارضروم چیلر، نسرین. (1384). «ابعاد گوناگون فقر در ایران». مجموعه پژوهش‌های اقتصادی. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، شماره 27.
امین­رشتی، نارسیس. (1380). «بررسی فقر و توزیع درآمد براساس نوع شغل در مقاطع مختلف زمانی». پژوهشنامه اقتصادی، شماره 2، 92-73.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، حساب‌های ملی سالانه، 1398.
بزازان، فاطمه؛ قاسمی، عبدالرسول، راغفر، حسین و حسنوند، صدیقه. (1394). «بررسی کارایی سیاست‌های دولت در کاهش فقر در ایران». فصلنامه سیاست‌گذاری پیشرفت اقتصادی دانشگاه الزهرا (س)، 3(8)، 32-8.
خدادادکاشی، فرهاد و حیدری، خلیل. (1388). «اندازه­گیری شاخصهای فقر براساس عملکرد تغذیه­ای خانوارهای ایرانی». پژوهشنامه اقتصادی، 9(3)، 231-205.
تودارو، مایکل. (1393). توسعه اقتصادی، مترجمان: وحید محمودی، اصلان قودجانی، نشر نگاه دانش.
حسن­زاده، علی. (1379). «بررسی عوامل مؤثر بر فقر (مطالعه موردی ایران)». پژوهش‌های اقتصادی ایران، دوره 3، شماره 5-4، 183-135.
خدادادکاشی، فرهاد و حیدری، خلیل و باقری، فریده. (1384). «برآورد خط فقر در ایران طی سال‌های 1379-1363». فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 4(17)، 28-1.
داورپناه، صفورا؛ راغفر، حسین و نخعی، منیژه. (1389). «فقر کودکان و بازار کار در ایران». فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 9(35)، 159-139.
راغفر، حسین؛ موسوی، میرحسین و قاسمی دهقی، مرضیه. (1396). «بررسی تحرک فقر در خانوارهای شهری به روش ناپارامتریک: رویکرد داده­های شبه­تابلویی بررسی تحرک فقر با استفاده از داده­های مقطعی». تحقیقات اقتصادی، 52(4)، 878-859.
صادقی، حسین و داودی، آزاده. (1390). «آثار مخارج دولت بر نرخ فقر روستایی در ایران». فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 19(58)، 126-107.
عباس­زاده، محمد و نصراللهی وسطی، لیلا. (1397). «عوامل مؤثر بر فقر از دیدگاه زنان متأهل با تحصیلات عالی». فصلنامه توسعه اجتماعی (توسعه انسانی سابق)، 13(1)، 36-7.
عرب­مازار، عباس و حسینی­نژاد، سید مرتضی. (1383). «برآورد میزان فقر و شدت آن در گروه­های مختلف شغلی خانوارهای روستایی ایران». اقتصاد کشاورزی و توسعه، شماره 45، 140-113.
علمی، زهرا و علی­تبار، فهیمه. (1391). «اثر آموزش و بعد خانوار بر احتمال خروج از فقر در مناطق شهری ایران در دو سال 1384 و 1388». فصلنامه علمی­-پژوهشی رفاه اجتماعی، 12(46)، 141-109.
عیسی­زاده، سعید و محمدی، عدنان. (1392). «مطاعه رابطه حداقل دستمزد بر فقر در ایران». فصنامه علمی- پژوهشی مطالعات اقتصادی کاربردیِ ایران، 2(5)، 143-121.
علمی، زهرا و محمدی، لیلا. (1399). «عوامل مؤثر بر احتمال طلاق در ایران با استفاده از روش داده­های شبه­تابلویی، فصلنامه علمی-پژوهشی زن و جامعه». 11(1)، 150-129.
غضنفری اقدم، کامل و علمی، زهرا. (1398). «عوامل مؤثر بر شکل­­گیری طبقات فقر در ایران (رویکرد داده­های شبه تابلویی)». فصلنامه علمی­-پژوهشی سیاست‌گذاری اقتصادی، 11(21)، 53-25.
فرجی سبکبار، حسنعلی؛ ملایی، نادر و هاجری، بهرام. (1394). «تحلیل فضایی الگوی اشتغال در بخش­های عمده فعالیت نواحی روستایی ایران». فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 4(1)، 14-1.
فطرس، محمدحسن و شهبازی، فاطمه. (1394). «بررسی وضعیت فقر و نابرابری در مناطق شهری و روستایی ایران طی سال­های پیش و پس از اجرای قانون هدفمندی یارارنه­های نقدی (1391-1381)». فصلنامه سیاست‌های مالی و اقتصادی، 3(9)، 36-7.
محمدزاده، پرویز، متفکرآزاد، محمدعلی، صادقی، سید کمال و حکمتی فرید، صمد. (1391). «کاربرد الگوی هکمن دو مرحله­ای در بررسی عوامل تعیین کننده شکاف فقر خانوارهای شهری و روستایی کشور». فصنامه علمی-پژوهشی مطالعات اقتصادی کاربردیِ ایران، 1(4)، 31-1.
مرکز آمار ایران (1398). «طرح آمارگیری نیروی کار»، زمستان.
ناصری، علیرضا؛ باسخا، مهدی، حسن­زاده، محمد و مسائلی، ارشک (1388). «بررسی تأثیر هزینه­های مختلف دولت بر اشتغال غیرکشاورزی و فقر در مناطق روستایی ایران». فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، 9(4)، 64-41.
Brynin, M., Longhi, S. (2015).  The effect of occupation on poverty among ethnic minority groups, York: Joseph Rowntree Foundation.
Bulter, J.S., Moffit, R. (1982). “A Computationally Efficient Quadrature Procedure for the One- Factor Multinomial Probit Model”, Econometrica, Vol. 50: 761-764.
Cassidy, M. (2019). “When Your Occupation Is Poverty”. https://tcf.org/content/commentary/when-your-occupation-is-poverty/?agreed=1
Fields, G.S. (2019). Self-employment and poverty in developing countriesIZA World of Labor.
Ghazouani, S., Goaied, M. (2001). “The determinants of urban and rural poverty in Tunisia”. Economic Research Forum for the Arab Countries, Iran & Turkey.
Green, A., Lee, N., Sissons, P. (2017). “Growth sectors: data analysis on employment change, wages and poverty”, Cardiff: Public Policy Institute for Wales.
Islam, R. (2004). “The Nexus of Economic Growth, Employment and Poverty Reduction: An Empirical Analysis”.Recovery and Reconstruction Department International Labour Office, Geneva.
Lanjouw, P. (2001). “Nonfarm employment and poverty in rural El Salvador”, World Development, 29(3), 529-547.
Lanjouw, P. & Murgai, R. (2009). “Poverty decline, agricultural wages, and non-farm employment in India: 1983–2004”. World Bank policy research Working Paper4858.
Muller, C. (2000). “The Statistical Association of Price Indices and Living Standards”. CREDIT, University of Nottingham. Mimeo.
Ravalion, M. (1996). “Issues in Measuring and Modeling Poverty”, Economic Journal, 106, 1328-1343.
Ourac, N. (2014). “Urban IDPs and Poverty: Analysis of the Effect of Mass Forced Displacement on Urban Poverty in Bosnia and Herzegovina”, Croatian Economic Survey, 17(1), 47-70.
Pearce, D. (1987). The Feminization of Poverty: A Second Look, Institute for Women's Policy Research.
Rowe, A. (1991). “The Feminization of Poverty: An Issue for the 90’s”. Yale Journal of Law & Feminism, 4(1), 73-79.
Ruben, R., Van Den Berg, M. (2001). “Nonfarm employment and poverty alleviation of rural farm households in Honduras”, World Development, 29(3), 549-560.
Sissons, P., Green, A.E. & Lee, N. (2017). “Linking the sectoral employment structure and household poverty in the United Kingdom”, Work, employment and society, 0950017017722939.
Todaro Smith, S.C. (2006). “Economic Development”, 9th Edn; Harlow.
Townsend, P. (1962). “The meaning of poverty”. The British Journal of Sociology, 13(3), 210-227.