ارائه یک مدل تعادل عمومی قابل‌محاسبه برای تجزیه اثر بازگشتی حامل‌های انرژی در اقتصاد ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه الزهرا

چکیده

شواهد آماری مربوط به حامل‌های انرژی (که در تولید کالاها و خدمات و اجزای تقاضای نهایی مورداستفاده هستند)، نشان می­دهند که مصرف حامل‌های انرژی در ایران نسبت به متوسط جهانی بیشتر بوده و از کارائی مصرف کمتری نیز برخوردارند بنابراین مدیریت تقاضای انرژی امری ضروری است. در بین روش­های مدیریت تقاضای انرژی، بهبود کارائی از رویکردهای مهم در اقتصاد جهانی محسوب می­شود. اهداف مقاله با فرض شوک 5 درصد بهبود کارائی حامل­های انرژی (زغال­سنگ، بنزین، گازوئیل، برق و گاز طبیعی) در چارچوب مدل CGE مبتنی بر ماتریس حسابداری اجتماعی عبارت از (1) برآورد اثر بازگشتی کل اقتصاد و اندازه­گیری آن به تفکیک بخش­های تولیدی و تقاضای نهایی (2) اندازه­گیری اثر بازگشتی بخش­های تولیدی به تفکیک اثرات جانشینی و تولیدی هستند. روش انجام تحقیق مبتنی بر رویکرد دومرحله‌ای شامل تجزیه اثر بازگشتی اقتصاد به تقکیک بخش­های تولیدی و تقاضای نهایی و همچنین تجزیه اثر بازگشتی بخشی به اثرات جانشینی و درآمدی است. نتایج حاکی است که اثر بازگشتی کل اقتصاد برای زغال­سنگ، بنزین، گازوئیل، برق و گاز به‌ترتیب برابر با 34، 30، 26، 23 و 18 درصد بوده بنابراین به دنبال بهبود کارائی هرکدام از حامل­های انرژی، ذخیره انتظاری انرژی محقق نمی­شود. مطابق نتایج، بخش­های با بیشترین وابستگی به حامل­های انرژی، از بیشترین اثر بازگشتی نیز برخوردارند. همچنین یافته­ها نشان می­دهند که بنگاه­های اقتصادی در کوتاه­مدت، برای آنکه بیشترین انتفاع را از بهبود کارائی حامل­های انرژی داشته باشند از جانشینی بین حامل­های انرژی با سایر نهاده­ها بهره گرفته و توسعه ظرفیت­های تولیدی را به دوره زمانی بلندمدت منتقل می­کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Computable General Equilibrium Model for the Decomposition of the Energy Carriers Rebound Effect in the Iranian Economy

نویسنده [English]

  • Musa Khoshkalam Khosroshahi
economics
چکیده [English]

Statistical evidence of energy carriers (which are used in the production of goods and services and final demand components) indicates that their consumption in Iran is higher than the average in the world and is less energy-efficient, so demand side management (DSM) is essential. Among DSM methods, improving energy efficiency is an important approach in the global economy. Assuming an improvement of 5% efficiency of energy carriers, the purpose of this paper is to provide (1) Estimating the total rebound effect (RE) of the economy and its decomposition by product and final demand (2) decomposition RE of the manufacturing sectors by the substitution and output effects. Methodology based on a two-stage approach, including the analysis of the economic RE on the segmentation of the manufacturing sectors and final demand, as well as the decomposition of economic sector's RE on the substitution and output effects. The results show that the overall economic RE for coal, gasoline, diesel, electricity and natural gas is 34, 30, 26, 23 and 18 percent, respectively, so that expected energy savings are not achieved after energy (especially coal, gasoline, diesel, electricity and natural gas) efficiency improvement. The results indicate that the most energy-dependent parts also had the most RE. Also, the findings show that, in the short term, economic firms, in order to have the most benefit from improving the efficiency of energy carriers), use a substitution approach between energy carriers (including coal, gasoline, diesel, electricity and natural gas) and other inputs, and development of production capacity is transferred to a long period of time

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rebound Effect
  • Economic Modelling
  • CGE
  • Efficiency Improvement
  • Energy Carriers
آمارنامه فرآورده­های نفتی، شرکت ملی پخش فرآورده­های نفتی ایران.
ترازنامه انرژی (1394). وزارت نیرو.
خوشکلام خسروشاهی، موسی (1393). «اثرات بازگشتی ناشی از بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل در ایران با تأکید بر بخش حمل­ونقل: رویکرد مدل تعادل عمومی قابل‌محاسبه»، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 3(11)، 158-131.
خیابانی، ناصر (1387). «یک الگوی تعادل عمومی قابل‌محاسبه برای ارزیابی افزایش قیمت حامل­های انرژی در اقتصادی ایران»، فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، 16، 34-1.
دل­انگیزان، سهراب؛ خانزادی، آزاد و حیدریان، مریم (1396). «برآورد و تحلیل اثرات بازگشتی مستقیم ناشی از بهبود کارائی مصرف سوخت در بخش حمل­ونقل جاده­ای ایران»، فصلنامه مطالعات اقتصاد کاربردی ایران، 6(21)، 172-149.
دل­انگیزان، سهراب؛ خانزادی، آزاد و حیدریان، مریم (1397). «محاسبه اثرات بازگشتی مستقیم CO2 ناشی از بهبود کارائی مصرف سوخت در بخش حمل­ونقل استان­های ایران»، تحقیقات اقتصادی، 53(4)، 828-805.
سالم، علی‌اصغر و اکابری، مهدی (1396). «برآورد اثر بازگشتی مستقیم بهبود کارائی مصرف برق در بخش خانگی مناطق شهری ایران»، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 6(22)، 45-74.
سلیمیان، زهره؛ بزازان، فاطمه و موسوی، میرحسین (1396). «اثرات بهبود کارائی سوخت­های فسیلی در صنایع انرژی­بر: رویکرد تعادل عمومی محاسبه­پذیر پویای بین زمانی»، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 6(21)، 200-163.
شیرانی­فخر، زهره (1396). «برآورد کشش­های قیمتی و تولیدی تابع تقاضای گاز طبیعی در زیربخش صنایع تولید فلزات اساسی ایران»، فصلنامه تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، 30، 218-169.
فتحی، بهرام؛ خداپرست مشهدی، مهدی؛ همایونی­فر، مسعود و سجادی­فر، حسین (1398). «ارائه الگوی کارایی انرژی در اقتصاد ایران با استفاده از رویکرد بهینه­یابی پویا»، فصلنامه مطالعات اقتصاد کاربردی ایران، 8(29)، 97-121.
ماتریس حسابداری اجتماعی (1387)، بانک مرکزی.
Amjadi, G., Lundgren, T. and Persson, L. (2018). “The Rebound Effect in Swedish Heavy Industry”, Energy Economics, 71, 140-148.
Battacharyya, S. (2011). Energy Economics: concepts, issues, markets and governance, Springer.
Lofgren, H. (2002). A Standard Computable General Equilibrium (CGE) Model in GAMS, International Food Policy Research Institute.
Orea, L., Llorca, M., Filippini, M. (2015). “A new approach to measuring the rebound effect associated to energy efficiency improvements: an application to the US residential energy demand”. Energy Economics, 49: 599-609.
Sorrell, S. (2007). UKERC Review of Evidence for the Rebound Effect, UKERC.
Thomas, B. and Azevedo, I. (2013). “Estimating direct and indirect rebound effects for U.S. households with input–output analysis”. Part 2: Simulation, Ecological Economics, 86, 188-198.
Wang, Z., Lu, M. and Wang, J. (2014), “Direct rebound effect on urban residential electricity use: An empirical study in China”, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 30, 124-132.
Wei, TY, Liu Y. (2017), “Estimation of global rebound effect caused by energy efficiency improvement”. Energy Economics, 66: 27-34.
World Development Indicators, WDI
Zhou, M., Liu, Y., Feng, S., Liu, Y. and Lu, Y. (2018). “Decomposition of rebound effect: An energy-specific, general equilibrium analysis in the context of China”, Applied Energy, 221, 280-298.