بررسی تأثیر عدم قطعیت در عوامل مؤثر بر ردپای بوم‌شناختی در کشورهای منتخب آسیایی و اروپایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اقتصاد بخش عمومی، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و علوم اداری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

2 دانشیار گروه اقتصاد، دانشکدۀ اقتصاد و علوم اداری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران (نویسندۀ مسئول).

3 استادیار گروه اقتصاد، دانشکدۀ اقتصاد و علوم اداری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

10.22084/aes.2025.31000.3796

چکیده

ردپای بوم‌شناختی، ابزاری مؤثر برای ارزیابی فشارهای واردشده بر اکوسیستم‌ها و محیط‌زیست است. با توجه به اهمیت آن، مطالعۀ حاضر به بررسی تأثیر عدم قطعیت در عوامل مؤثر بر ردپای بوم‌شناختی در 10 کشور منتخب آسیایی و اروپایی می‌پردازد. برای دستیابی به این هدف، از یک مدل رگرسیون فازی برای تحلیل این تأثیرات در دورۀ زمانی 2022-1996م. استفاده شد. با بهره‌گیری از قابلیت‌های رگرسیون فازی، شدت تأثیر هر عامل بر ردپای بوم‌شناختی در قالب مراکز فازی، گسترۀ چپ و گسترۀ راست محاسبه شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که تولید ناخالص داخلی (GDP) در ایران (5/5+ و 5/4) بیشترین تأثیر منفی زیست‌محیطی را داشته است که وابستگی به نفت و توجه ناکافی به ملاحظات زیست‌محیطی علت آن است. در مقابل، چین (29/0+ و 23/0-) به‌دلیل سیاست‌های سبزتر، بهبود نشان‌داد. درمورد تجارت (EX)، آذربایجان و مالزی به‌دلیل وابستگی به صادرات منابع طبیعی، اثرات نامتقارن نشان‌دادند، درحالی‌که رومانی (پایدار در 37/0) به‌دلیل استانداردهای نظارتی اروپایی، عملکرد پایدارتری داشت. توسعۀ مالی (FDI) در چین (13/6±) و تایلند (77/2+ و 34/2-) نوسان بالایی نشان داد؛ درحالی‌که بلاروس (پایدار در 24/0) کمترین تأثیر را داشت. مصرف انرژی برق‌آبی (HP)  در ترکیه و رومانی به‌دلیل پروژه‌های بزرگ مقیاس با عدم قطعیت مواجه بود؛ درحالی‌که روسیه (پایدار در 007/0) کمترین نقش را داشت. نتیجۀ کلیدی نشان می‌دهد که کشورهای متکی‌بر منابع (مانند: ایران و آذربایجان) فشار زیست‌محیطی بیشتری وارد می‌کنند؛ درحالی‌که اقتصادهای دارای تنوع بخشی (مانند: چین) یا استانداردهای نظارتی سخت‌گیرانه (مانند رومانی)، ادغام بهتری بین رشد اقتصادی و پایداری دست می‌یابند. این یافته‌ها بر نیاز به بازنگری در سیاست‌های توسعه برای اولویت‌دهی به تعادل بوم‌شناختی تأکید می‌کنند. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating the Impact of Uncertainty in Influential Factors on the Ecological Footprint in Selected Asian and European Countries

نویسندگان [English]

  • Masoud Cheshmaghil 1
  • Javad Shahraki 2
  • Reza Ashraf Ganjoei 3
1 PhD Candidate in Public Sector Economics, Department of Economics, Faculty of Economics and Administrative Sciences, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran.
2 Associate Professor, Department of Economics, Faculty of Economics and Administrative Sciences, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran (Corresponding Author).
3 Assistant Professor, Department of Economics, Faculty of Economics and Administrative Sciences, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran.
چکیده [English]

The ecological footprint is an effective tool for evaluating the pressures exerted on ecosystems and the environment. Given its importance, the present study examines the impact of uncertainty in factors influencing the ecological footprint across 10 selected Asian and European countries. To this end, a fuzzy regression model was employed to analyze these effects during the period from 1996 to 2022. Leveraging the capabilities of fuzzy regression, the intensity of each factor’s influence on the ecological footprint was calculated in terms of fuzzy centers, left spreads, and right spreads. The findings reveal that Gross Domestic Product (GDP) in Iran (+5.5 and -4.5) had the most significant negative environmental impact, attributable to oil dependence and insufficient attention to environmental concerns. In contrast, China (+0.29 and -0.23) demonstrated improvements due to greener policies. Regarding trade (EX), Azerbaijan and Malaysia exhibited asymmetric effects due to their reliance on natural resource exports, whereas Romania (stable at 0.37) maintained more sustainable performance owing to European regulatory standards. Financial Development (FDI) showed high volatility in China (±6.13) and Thailand (+2.77 and -2.34), while Belarus (stable at 0.24) had the least impact. Hydropower energy consumption (HP) in Turkiye and Romania faced uncertainties due to large-scale projects, whereas Russia (stable at 0.007) played a minimal role. The key conclusion indicates that resource-dependent countries (e.g., Iran and Azerbaijan) exert greater environmental pressure, whereas economies with diversification (e.g., China) or strict regulatory standards (e.g., Romania) achieve better integration of economic growth and sustainability. These findings underscore the need for revising development policies to prioritize ecological balance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ecological footprint
  • Uncertainty
  • Hydropower Energy
  • Asian and European Countries
فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران
دوره 14، شماره 55
آبان 1404
صفحه 67-91

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار