بررسی و تحلیل بزرگ‌ترین موانع تولید و سرمایه‌گذاری در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه اقتصاد، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول).

2 مربی گروه کسب‌و‌کار، پژوهشکدۀ مطالعات توسعۀ جهاد دانشگاهی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه اقتصاد، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، تهران، ایران.

4 مربی گروه اقتصاد، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، تهران، ایران.

10.22084/aes.2025.30611.3773

چکیده

با وجود پس‌انداز فراوان در کشور، عدم تبدیل آن  به سرمایۀ مولد اقتصادی و افزایش مستمر تولید ملی یکی از مشکلات ساختاری کشور است. مسائلی هم‌چون اشتغال ناقص و بیکاری عوامل تولید، بهره‌وری اندک، فقر و مانند آن، به‌همین‌دلیل ایجاد شده‌ است. شناخت فضای سرمایه‌گذاری کشور که هدف این مطالعه است، می‌تواند به برنامه‌ریزی برای تبدیل پس‌انداز به سرمایه مؤثر باشد. در این پژوهش با استفاده از روش «پیمایش بنگاه» بانک جهانی و با استفاده از پرسش‌نامۀ آن، مسائل فضای سرمایه‌گذاری از نگاه بنگاه‌های اقتصادی کشور شناسایی، دسته‌بندی و با متوسط کشورهای تحت بررسی و متوسط منطقه‌، مقایسه شده‌اند. در این پیمایش ابعادی چون: مقررات و مالیات، فساد، تأمین مالی، زیرساخت‌ها، نوآوری و فناوری، تجارت، نیروی کار، جرم، بخش غیررسمی، جنسیت، ویژگی‌های بنگاه، پرسش از بزرگ‌ترین مانع از نظر بنگاه و عملکرد بنگاه، مورد بررسی قرارگرفته ‌است. نتایج این پیماش گویای آن است که: در بیشتر مؤلفه‌های شاخص‌های برآوردشدۀ وضعیت ایران در مقایسه نامناسب‌تر است؛ هم‌چنین نزدیک به 44% بنگاه‌ها مهم‎ترین مانع را تأمین مالی، 15% بی‌ثباتی سیاسی و 7% آن‌را نرخ مالیات دانسته‌اند که جمعاً نزدیک به 65% موانع سرمایه‌‌گذاری را تشکیل می‌دهد و ضرورت تمرکز سیاست‌ها بر آن‌را تأکید می‌کند.  

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Biggest Obstacles to Business and Investment in Iran

نویسندگان [English]

  • Seyed Mohamad Mousa Motalebi 1
  • Zeynab Mortazavifar 2
  • Ali Ranjbaraki 3
  • Ahmad Shakiba 4
1 Assistant Professor, Department of Economics, Institute of Humanities and Social Studies of Acecr, Tehran, Iran (Corresponding Author).
2 Instructor, Business Department, Institute of Development Studies of Acecr, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Economics, Institute of Humanities and Social Studies of Acecr, Tehran, Iran.
4 Instructor, Department of Economics, Institute of Humanities and Social Studies of Acecr, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Despite the abundant savings in the country, the failure to convert them into economically productive capital and the continuous growth is one of the structural problems of the country. Issues such as underemployment of production factors, low productivity, poverty, and the like have arisen for this reason. Understanding the country’s investment climate, which is the goal of this study, can be effective in planning for converting savings into capital. In this article, using the World Bank’s “Enterprise Survey” method and its questionnaire, the investment climate issues from the perspective of economic enterprises in the country have been identified, categorized, and compared with the average of the countries under study and the average of the region. In this survey, dimensions such as regulations and taxes, corruption, financing, infrastructure, innovation and technology, trade, labor, crime, the informal sector, gender, enterprise characteristics and enterprise performance have been examined. the most important question of questionnaire is the biggest obstacle from the perspective of the enterprise. The results of this survey indicate that: In most components of the estimated indicators, Iran’s situation is more unfavorable compared to the average of the world and the MENA region. The findings also indicate that nearly 44% of the firms considered financing, 15% political instability and 7% tax rate as the biggest obstacle which together constitute nearly 65% of the investment obstacles. Therefore, it is necessary to address these three important obstacles in economic policy-making, especially in the areas of investment and business. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Investment Climate
  • Business Environment
  • Survey of Economic Enterprises
  • Business Obstacles
  • Investment Obstacles

مراجع

- اسد‌زاده، احمد؛ و جلیلی، زهرا، (1393). «کیفیت نهادی و رشد اقتصادی؛ دموکراسی یا حاکمیت قانون؟». جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، 3(1): 82-55. https://sociology.tabrizu.ac.ir/article_3440_4a0e566770361a290b7eb1d1faf23fdb.pdf
- پاداش، حمید؛ حسن‌پور، اسماعیل؛ و خسروی، امیررضا، (1390). «تبیین رشد اقتصادی ایران با رویکرد نهادی: نقش آزادی اقتصادی، آزادی سیاسی و فساد بر رشد اقتصادی ایران». دانش مالی تحلیل اوراق بهادار (مطالعات مالی)، 4 (9): 224-193. https://sanad.iau.ir/Journal/jfksa/Article/803536
- پایتختی، سید علی؛ طاهری، حسن؛ و ابقایی، فلور، (1391). «مدیریت عوامل مؤثر بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ایران». نشریه مدیریت بهره‌وری، 6 (4: 23): 149-170. https://sanad.iau.ir/Journal/jpm/Article/976201
- حیدری، حسن؛ و علی‌نژاد، رقیه، (1393). «بررسی تأثیر متغیر نهادی حاکمیت قانون بر رشد اقتصادی در هشت کشور بزرگ اسلامی». دانشنامه حقوق اقتصادی (دانش و توسعه سابق)، 21 (5): 120-98. https://doi.org/10.22067/le.v21i5.4814
- رسول‌زاده‌اقدم، صمد، (1392). «بررسی تطبیقی-تاریخی موانع نهادی توسعه اقتصادی در ایران». رساله دکتری، دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی. استاد راهنما بهجت یزدخواستی محمد صادق مهدوی. https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/237a05a07a0f010febc521fca996e305?sample=1
- رهنمون پیروج، طیبه؛ الماسی، مجتبی؛ و فتاحی، شهرام، (1402). «الگوسازی و برآورد سری زمانی نااطمینانی سرمایه‌گذاری خصوصی و دولتی ایران با استفاده از معادالت دیفرانسیل تصادفی بازگشت به میانگین واسیچک (دورۀ 1340-1400)». مطالــــعات اقتـــــصادی کاربــــــردی ایـــــــران، 12 (48): 71-39. https://doi.org/10.22084/aes.2023.28090.3611
- شاه‌آبادی، ابوالفضل؛ ساری‌گل، سارا؛ و تنهایی، حمید، (1395). «اقتصاد سیاسی، محیط کسب‌وکار و سرمایه خصوصی (مطالعه موردی: کشورهای عضو گروه D8 و G7)». راهبرد توسعه، 47: 104-72 http://rahbord-mag.ir/Article/22653/FullText
- فرجی‌راد، خدر؛ کاظمیان، غلامرضا، رکن‌الدین؛ و افتخاری، عبدالرضا، (1390). «آسیب شناسی سیاست های توسعه منطقه ای در ایران از دیدگاه رویکرد نهادی». فرایند مدیریت و توسعه، 2(84): 58-27. http://jmdp.ir/article-1-1733-fa.html
- مجیدزاده، رضا؛ و گنجی، بهاره، (1394). پروانه‌های رسته از پیله. تهران: انتشارات پرکاس.
- سعادت‌مهر، مسعود. (1390). «بررسی تأثیر امنیت بر سرمایه‌گذاری خصوصی در ایران». پژوهش‌های رشد و توسعة اقتصادی، 1 (2): 187-163
- محمدزاده، یوسف؛ جهانگیری، خلیل؛ رفاح‌کهریز، آرش؛ و ولی‌زاده، الناز، (1396). «بررسی اثر حقوق مالکیت و ریسک سیاسی بر جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی با استفاده از رهیافت PVAR». مطالعات اقتصادی ِ کاربردی ایران،  7 (26): 144-115. https://doi.org/10.22084/aes.2017.14465.2519
- مرتضوی‌فر، زینب، (1399). پایش محیط کسب‌و‌کار استان‌های کشور. پژوهشکده مطالعات توسعه سازمان جهاد دانشگاهی تهران، طرح پژوهشی به کارفرمایی معاونت امور اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی.
- مطلبی، سید محمدموسی، (1401). سنجش فضای سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران با استفاده از الگوی بانک جهانی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، طرح پژوهشی به کارفرمایی پژوهشکده مطالعات توسعه سازمان جهاد دانشگاهی تهران.
- معاونت اقتصادی بانک مرکزی، (1403). موجودی سرمایه در اقتصاد ایران طی سال‌های(1402-1390). قابل دسترس در:  https://cbi.ir/simplelist/5485.aspx
- مومنی، فرشاد، (1386). اقتصاد ایران در دوره تعدیل ساختاری. تهران: نقش  و نگار.
- مهرگان، نادر؛ و سپهبان، اصغر، (1392). «اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت مخارج دولت و تورم بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ایران». برنامه‌ریزی و بودجه، 18 (2: پیاپی 121): 22-4. http://eprj.ir/article-1-977-fa.html
- میدری، احمد؛ و قودجانی، اصلان، (1387). سنجش و بهبود محیط کسب و کار. انجمن مدیران صنایع، تهران.
- میدری، احمد؛ نصیری‌اقدم، علی؛ و مرتضوی‌فر، زینب، (1395). «ارزیابی موانع انجام دادن کسب‌و‌کار در استان زنجان». تحقیقات اقتصادی، 84(3): 147-129. https://doi.org/10.22059/jte.2013.35815
 
- Acemoglu, D., Simon, J. & Robinson, J. A., (2001). “The Colonial Origins of Comparative Development: An Empirical Investigation”. American Economic Review, 91: 1369–1401. https://doi.org/10.1257/aer.91.5.1369
- Asadzadeh, A. & Jalili, Z., (2014). “Institutional Quality and Economic Growth; Democracy or Rule of Law?”. Economic Sociology and Development, 3 (1): 82-55. https://sociology.tabrizu.ac.ir/article_3440_4a0e566770361a290b7eb1d1faf23fdb.pdf (In Persian)
- Deputy of the Central Bank of Iran, (2024), Capital Stock in the Iranian Economy during the Years (2011-2023). https://cbi.ir/simplelist/5485.aspx    
- Dollar, D., Hallward Driemeier, M. & Mengistae, T., (2005), “Investment Climate and Firm Performance in Developing Economies”. Economic Development and Cultural Change, University of Chicago Press, 54(1): 1-31. https://doi.org/10.1086/431262
- Faraji Rad, Kh., Kazemian,  Gh. & Rokneddin Eftekhari, A., (2011). “Pathology of Regional Development Policies in Iran from the Perspective of Institutional Approach”. Management and Development Process, 2 (84): 58-27. http://jmdp.ir/article-1-1733-fa.html (In Persian)
- Greif, A., Lyigun, M. & Sasson, D., (2011). “Risk, Institutions and growth way England and not china”. IZA Discussion papare. No. 5598.  https://hdl.handle.net/10419/51810
- Heidari, H. & Alinejad, R., (2014). “Investigating the Impact of the Institutional Variable of the Rule of Law on Economic Growth in Eight Major Islamic Countries”. Encyclopedia of Economic Law (formerly Knowledge and Development), 21 (5): 120-98. https://doi.org/10.22067/le.v21i5.4814 (In Persian)
- Knack, S. & Keefer, Ph., (1995). “Institutions and Economic Performance: Cross-Country Tests Using Alternative Measures”. Economics and Politics, 7: 207–27. https://homepage.ntu.edu.tw/~kslin/macro2009/Knack&Keefer_1995.pdf
- Majidzadeh, R. & Ganji, B., (2015). Butterflies from the Cocoon. Perkas Publications. Tehran.
- Mehregan, N. & Sepahban, A., (2013). “Short-Term and Long-Term Effects of Government Expenditures and Inflation on Private Sector Investment in Iran”. Planning and Budget, 18 (2): (Consecutive 121): 22-4. http://eprj.ir/article-1-977-fa.html (In Persian)
- Meydari, A. & Ghodjani, A., (2008). Measuring and Improving the Business Environment. Industrial Managers Association, Tehran. (In Persian)
- Meydari, A., Nasiri Aghdam, A. & Mortazavi Far, Z., (2016). “Assessing Obstacles to Doing Business in Zanjan Province”. Economic Research, 84 (3): 129-147. https://doi.org/10.22059/jte.2013.35815 (In Persian)
- Mohammadzadeh, Y., Jahangiri, Kh., Rafah Kahriz, A. & Valizadeh, E., (2017), “Investigating the Effect of Property Rights and Political Risk on Attracting Foreign Direct Investment Using the PVAR Approach”. Applied Economic Studies of Iran, 7 (26): 144-115. https://doi.org/10.22084/aes.2017.14465.2519 (In Persian) 
- Momeni, F., (2007). Iranian Economy in the Period of Structural Adjustment. Naghsh-e-Negar, Tehran. (In Persian)
- Mortazavi Far, Z., (2019). Monitoring the Business Environment of the Provinces of the Country. Development Studies Research Institute of Acecr, Research Project for the Employer of the Deputy of Economic Affairs of the Ministry of Economic Affairs and Finance. (In Persian)
- Motlabi, S. M. M., (2012). Measuring the Investment Climate in the Iranian Economy Using the World Bank Model. Humanities and Social Studies Research Instituteof Acecr, Research Project Sponsored by the Development Studies Research Institute of Acecr, Tehran. (In Persian)
- North, D., (1990). Institutions, institutional change, and Economic Performance. Cambridge University Press.  https://doi.org/10.1017/CBO9780511808678
- North, D. C., (1981). Structure and change in economic history. New York: W.W. Norton & Co., https://doi.org/10.1177/003232928201100416
- North, D. C. & Thomas, R. P., (1973). The rise of the western world: A new economic history. Cambridge: Cambridge University Press.  https://doi.org/10.1017/CBO9780511819438
- Padash, H., Hassanpour, E. & Khosravi, A. R., (2011). “Explaining Iran’s Economic Growth with an Institutional Approach: The Role of Economic Freedom, Political Freedom and Corruption on Iran’s Economic Growth”. Financial Science Securities Analysis (Financial Studies), 4 (9): 193-224. https://sanad.iau.ir/Journal/jfksa/Article/803536 (In Persian)
- Paytakhti, S.A., Taheri, H. & Abqaei, F., (2012). “Managing Factors Affecting Private Sector Investment in Iran”. Productivity Management Journal, 6, 4(23): 149-170. https://sanad.iau.ir/Journal/jpm/Article/976201 (In Persian)
- Rahnamoun Pirouj, T., Almasi, M. & Fattahi, Sh., (2013). “Modeling and Estimation of Uncertain Time Series of Private and Public Investment in Iran Using Mean Reversion Stochastic Differential Equations (1961-1965)”. Iranian Applied Economic Studies, 12 (48): 39-71. https://doi.org/10.22084/aes.2023.28090.3611 (In Persian)
- Rasoulzadeh Aghdam, S., (2013). “A Comparative-Historical Study of Institutional Obstacles to Economic Development in Iran”. PhD Thesis, University of Isfahan, Faculty of Literature and Humanities. Supervisor: Behjat Yazdkhasti Mohammad Sadegh Mahdavi. https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/237a05a07a0f010febc521fca996e305?sample=1 (In Persian).
- Saadat Mehr, M., (2011). “Investigating the Effect of Security on Private Investment in Iran”. Economic Growth and Development Research, 1 (2): 187-163 (In Persian).
- Shahabadi, A., Sarigol, S. & Tanhaei, H., (2016). “Political Economy, Business Environment and Private Capital (Case Study: D8 and G7 Member Countries)”. Development Strategy, 47: 72-104. http://rahbord-mag.ir/Article/22653/FullText (In Persian)
- Vlasenko, P., (2004). Privatization and new entry in post-communist transition the impact on restructuring. University of Maryland, USA. http://hdl.handle.net/1903/1755
- World Bank, Report, (2005). World Development Report 2005: A Better Investment. Available at: https://openknowledge.worldbank.org/entities/publication/47a21c3b-537d-5e36-832e-bea460c4d59b
- World Bank, Report, (2005). A Better Investment. Available at: https://openknowledge.worldbank.org/entities/publication/47a21c3b-537d-5e36-832e-bea460c4d59b
فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران
دوره 14، شماره 54
مرداد 1404
صفحه 9-34

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار