بررسی سرمایه‌گذاری خصوصی و دولتی بر رشد بخش سلامت در ایران: رویکرد رگرسیون گسستۀ لاجیت چندگانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم اقتصادی، گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، زنجان، ایران

2 استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، زنجان، ایران

3 استادیار گروه اقتصاد،دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ابهر، ابهر، ایران

چکیده

هدف مطالعۀ حاضر بررسی سرمایه‌گذاری خصوصی و دولتی بر رشد بخش‌سلامت در ایران است. برای این‌منظور، مدل با رویکرد لاجیت چندگانه و براساس داده‌های سال‌های 1398-1360 مورد بررسی قرار گرفت. براساس نتایج مدل؛ با افزایش یک درصدی سرمایه‌گذاری خصوصی، رشد بخش سلامت 4% افزایش می‌یابد. هم‌چنین با افزایش یک درصدی سرمایه‌گذاری دولتی، رشد بخش سلامت 7% افزایش می‌یابد. از بین عوامل اقتصادی، رشد اقتصادی و نرخ بهره، به ترتیب منجر به افزایش 11% و 3% و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، نرخ ارز، نرخ تورم، به ترتیب منجر به کاهش 5%، 15% و 9% رشد بخش سلامت می‌شوند. از بین عوامل اجتماعی، نرخ باسوادی منجر به افزایش 21% و میزان ابتلا به ایدز منجر به کاهش 4% رشد بخش سلامت می‌شوند. از بین عوامل محیطی، نرخ‌جمعیت (نرخ شهرنشینی) منجر به افزایش 0.3% رشد بخش سلامت می‌شود. هم‌چنین بنابر مدل تعریف شده و بررسی اثرات نهایی، شاخص مخارج‌سلامت و شاخص بهداشتی (امید به زندگی)، با رشد بخش‌سلامت مرتبط‌ هستند و افزایش این دو شاخص سبب رشد سلامت در ایران می‌شود. توجه به نقش حاکمیتی در سرمایه‌گذاری‌های بخش دولتی و سودآوری سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی، ایجاد زمینه‌های مساعد برای دعوت و بهره‌برداری بهینه از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، توجه به نقش آموزش و تحصیلات با توجه به تأثیر مثبت آن بر رشد سلامت و هم‌چنین پررنگ کردن نقش آموزش و ارائه خدمات‌درمانی جدید و رایگان به بیماران مبتلا به ایدز، از پیشنهادهای این پژوهش در ارتقاء بخش سلامت در ایران است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating Private and Public Investment on the Growth of the Health Sector in Iran: Multinomial Logistic Regression Approach

نویسندگان [English]

  • Mehraneh Shamshirbandi 1
  • Mohammad Dalmanpour 2
  • Farid Askari 3
1 PhD Student of Economics, Department of Economics, Zanjan Branch, Islamic Azad University, Zanjan, Iran
2 Assistant Professor at Department of Economics. Zanjan Branch, Islamic Azad University, Zanjan, Iran
3 Assistant Professor, Department of Economics. Abhar Branch, Islamic Azad University, Abhar, Iran
چکیده [English]

The aim of this study is to investigate private and public investment on the growth of the health sector in Iran. For this purpose, the model was investigated with the multinomial logit approach; the 1981-2019 period data of the variable were used. Based on the results of the model with the increase of private investment, the growth of the health sector increases. Also, with the increase of public investment, the growth of the health sector will increase. Among the economic factors economic growth and interest rate lead to an increase. In foreign direct investment, exchange rate and inflation rate, lead to a decrease in the growth of the health sector. Among the social factors, the literacy rate leads to an increase and the AIDS rate leads to a decrease in the growth of the health sector; among the environmental factors, the population (urbanization rate) leads to an increase in the growth of the health sector. Also, according to the defined model and the examination of the final effects, the health expenditure index and the health index (life expectancy) are related to the growth of the health sector, and the increase of these two indices causes the growth of health in Iran. Paying attention to the role of governance in the public sector investments and the profitability of private sector investments, creates favorable and eligible conditions for optimality using foreign direct investments. It also plays a role on education and training, with regard to its positive impact on health growth. Also, emphasizing the role of education and providing new and free medical services to AIDS patients is one of the suggestions of this research in improving the health sector in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Private Investment
  • Public Investment
  • Health Sector
  • Multinomial Logit Approach
  • Final effect
- اسدزاده، احمد؛ اصغرپور، حسین؛ و فومن‌اجیرلو، یاسمن. (1394). «بررسی ارتباط مخارج سلامت دولتی و خصوصی و رشد اقتصادی در ایران». پایش، 14(2): 145-153. SID. https://sid.ir/paper/23653/fa
- اسدی، منیژه؛ نیکوقدم، مسعود؛ و هراتی، جواد، (1396). «ارتباط متقابل مخارج بهداشتی دولت و رشد اقتصادی در کشورهای منتخب حوزه منا: رویکرد سیستم معادلات همزمان». اقتصاد و الگو سازی، (31)8: 55-87.
- افقه، سید مرتضی؛ منصوری، سید امین؛ ملتفت، حسین؛ و بهاروند، پرستو، (1401). «بررسی اثر تغییرات جمعیتی و سرمایۀ انسانی بر رشد اقتصادی در ایران». اقتصاد باثبات، 3 (1: 6): 185-161. doi: 10.22111/sedj.2022.40383.1142.
- ایزدخواستی، حجت ؛و بالغی‌اینالو، یاسر، (1396). «تحلیل اثرات هزینه‌های تخصیصی دولت در حوزه سلامت و ممانعت از انتشار آلاینده‌ها بر رشد اقتصادی: رویکرد رشد درونزا». پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، 17 (4): 43- 21.
- برخورداری، سجاد؛ و جلیلی‌بوالحسنی، حسین، (1397). «عوامل تعیین‌کنندۀ نرخ ارز در ایران با تأکید بر نقش تحریم‌های اقتصادی». مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، (28)7: 35-58. doi: 10.22084/aes.2018.16639.2670
- برخورداری، سجاد؛ و فتاحی، مریم، (1393). «تأثیرپذیری سلامت از سرمایه گذاری مستقیم خارجی: رهیافت حداقل مربعات پویای پانلی». مدلسازی اقتصادسنجی، 1 (3: 3): 89-103. doi: 10.22075/jem.2017.1512
- بهبودی، داوود؛ باستانیان، فرانک؛ و فشاری، مجید، (1390). «بررسی رابطۀ بین مخارج بهداشتی سرانه و درآمد سرانه در کشورهای با درآمد پایین و متوسط». مدلسازی اقتصادی،5 (3: 15): 96- 81.
- جهانگرد، اسفندیار؛ رنجبرفلاح، محمدرضا؛ و سرآبادی‌تفرشی، سعیده، (1391). «برآورد تابع تولید سلامت». علوم اقتصادی،6 (18): 28- 9.
- جهانگرد، اسفندیار؛ دانشمند، آرین؛ پناهی، سامان؛ و نیک‌بین، بهنام، (1396). «اثر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بر رشد اقتصادی ایران بسط مدل پاجولا». اقتصاد مالی، 11(40): 116-95.
- حسنی‌صدرآبادی، محمدحسین؛ آذرپیوند، زیبا؛ و فیروزی، ریحانه، (۱۳۸۹). «تأثیر مخارج بهداشتی دولتی بر رشد اقتصادی و اثر غیرمستقیم آن بر مصرف خصوصی در ایران (بررسی مدل طرف عرضه‌ی اقتصاد)». مدیریت سلامت، ۱۳(۴۲): ۶۴- ۵۷.
- ندری، صبا؛ و خدابخشی، اکبر، (1398). «بررسی اثر درآمدهای مالیاتی و نفتی بر هزینه‌های سلامت در ایران». مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 8 (31): 275- 255. doi: 10.22084/aes.2019.17608.2748
- دودانگی، محمد، (1395). «عوامل مؤثر بر جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در ایران». پژوهش‌های رشد و توسعۀ اقتصادی، 6 (23): 131-147.
- رضازاده، علی؛ محمدپور، سیاوش؛ و آقابیگی، آرین، (۱۳۹۷). «رابطه مخارج سلامت و رشد اقتصادی در کشورهای گروه هشت». برنامه ریزی و بودجه، ۲۳ (۴): ۶۲-۳۷.
- سرلک، احمد؛ و سواری، ادیبه، (1395). «تأثیر عوامل اقتصادی –اجتماعی بر امید به زندگی». مدیریت بهداشت و درمان، 7 (3): 15- 7.
- شالیاری، فرزانه؛ آرمن، سید عزیز؛ و صلاح‌منش، احمد، (1401). «بررسی اثرگذاری نااطمینانی نرخ ارز بر نااطمینانی تورم و نرخ بهره و نقش اعتبار سیاست‌های پولی و مالی بر آن: کاربرد رویکرد BEKK- VECH –VAR». مطالعات اقتصادیِ کاربردی ایران، 11 (43): 37-9. Doi: 10.22084/aes.2022.25294.3372
- شمشیربندی، مهرانه؛ دالمنپور، محمد؛ و عسکری، فرید، (1401). «تأثیر سرمایه گذاری خصوصی و دولتی در رشد بخش سلامت در ایران». مدلسازی اقتصادی، 16 (58): 84-67. Doi: 10.30495/eco.2022.1967155.2692
- شهرکی، مهدی؛ و قادری، سیمین، (1398). «تأثیر عوامل اقتصادی-اجتماعی بر مخارج سلامت خانوار روش دو مرحله‌ای همگن». دانشکدۀ پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران (پیاورد سلامت)، ۱۳ (۲): ۱۷۱–۱۶۰.
- صمدپور، نرگس؛ عمادزاده، مصطفی؛ رنجبر، همایون؛ و عزیزی، فیروزه، (1393). «اثر آموزش بر سلامت در ایران: رویکرد تابع تولید». تحقیقات مدلسازی اقتصادی، 15: 178- 147.
- عاقلی، لطفعلی؛ و دلیری، مهران‌سام، (1400). «تأثیر کمک‌های رسمی توسعه و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بر توسعۀ انسانی در کشورهای کمتر توسعه‌یافته». اقتصاد باثبات و توسعۀ پایدار، 2 (2): 44-23. Doi: 10.22111/sedj.2021.39072.1119
- عاطفی، ماندانا؛ راغفر، حسین؛ موسوی، میرحسین؛ و صفرزاده، اسماعیل، (1399). «تأثیر اجرای طرح تحول سلامت بر شاخص مشارکت مالی عادلانه در ایران با استفاده از داده‌های شبه پنل». مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 9 (36): 35-67. Doi: 10.22084/aes.2020.21758.3078
- عسگری، حشمت‌الله؛ و بادپا، بهروز، (1394). «اثر مخارج سلامت بخش عمومی و خصوصی بر وضعیت سلامت افراد در ایران». علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، 23 (5): 46-36.
- عمادزاده، مصطفی؛ سامتی، مرتضی؛ و صافی‌دستجردی، داوود، (1390). «رابطه مخارج سلامت و رشد اقتصادی در استان‌های ایران»، مدیریت اطلاعات سلامت، 8 (7)، (ویژه‌نامه‌ی اقتصاد سلامت): 928-918.
- عیسوی، محمود؛ و مویدفرد، احمد؛ (1400). «روند بودجه‌ای و شیوه‌های تأمین مالی بخش سلامت در ایران: یک پیشنهاد عملیاتی». مدیریت سلامت، ۲۴(۴): ۸۳-۷۱. Doi: 10.52547/jha.24.4.71
- فاطمی‌زردان، یعقوب؛ و فطرس، محمدحسن، (1400). «ارزیابی آسیب پذیری مخارج بهداشتی خانوارهای هر استان در برابر نوسانات متغیرهای اقتصادی». فصلنامه تأمین اجتماعی، 16 (2): 71- 97.
- فرهنگ، امیرعلی، (1401). «اثرات ساختار مالی بر امید به زندگی (رهیافت Cup-FM)». توسعه و سرمایه، 7، 1 (12): 121-134. doi: 10.22103/jdc.2022.19233.1221
- فطرس، محمدحسن؛ اکبری شهرستانی، فاطمه؛ و میرزایی، محمد، (1391). «بررسی اثر آزادی اقتصادی بر امید به زندگی مطالعۀ کشورهای منتخب، شامل ایران، با رویکرد داده های تلفیقی». راهبرد اقتصادی، 1(3): 193-169. 
- قربانی، محمد؛ و شایانمهر، سمیرا، (1401). «شناسایی عوامل اثرگذار بر رشد اقتصادی کشورهای توسعه‌یافته: کاربرد الگوی پانل توبیت و پانل توبیت فضایی». تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 14 (1): 43-58. Doi: 10.30495/jae.2022.21158.2006
- قنبری، عبدالله؛ ملکی‌کاکلر، حسن؛ و مولایی‌قولنجی، ایرج، (1401). «بررسی تأثیر هزینه‌های بهداشت و درمان بر امید به زندگی در ایران». چشم انداز حسابداری و مدیریت، (65)5: 90-103.
- قویدل، صالح؛ و میرغیاثی مرادی، نسیم، (1396). «پیری جمعیت، امید به زندگی و رشد اقتصادی». پژوهش‌های اقتصادی ایران، 22(73): 159-196. Doi: 10.22054/ijer.2018.8302
- طاهری‌بازخانه، صالح؛ کریم‌زاده، مصطفی؛ و تحصیلی، حسن، (1394). «بررسی عوامل اقتصادی–اجتماعی مؤثر بر امید به زندگی در ایران». مجلۀ اقتصادی،  1 و 2: 94-77.
- طبقچی‌اکبری، لاله؛ بابازاده، محمود؛ سامعی، قاسم؛ و آخوندزاده‌یوسفی، طاهره، (1401)، «تأثیرات غیرخطی یکپارچگی مالی و تورم بر بهره‌وری نیروی کار در کشورهای منتخب درحال توسعه: رهیافت مارکوف سوئیچینگ». اقتصاد مالی، 16 (3: پیاپی 60): 280-249. doi: 10.30495/fed.2022.697614
-کردبچه، حمید؛ و احمدی، زهرا، (1396). «بررسی اثر نوسانات نرخ ارز بر شاخص‌های قیمت بهداشت و درمان». مدیریت بهداشت و درمان (نظام سلامت)، 8 (4): 17-27.
- متقی، سمیرا؛ حسینی‌نسب، سید ابراهیم؛ عصاری آرانی، عباس؛ و عاقلی، لطفعلی، (1392). «بررسی عوامل مؤثر بر سرمایه‌گذاری در بخش سلامت کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی (رویکرد اقتصادی- اجتماعی)». دانش سرمایهگذاری، 2 (6): 140-123.
- محمدنژاد، نیما؛ فطرس، محمدحسن؛ و معصومی، محمدرضا، (1396). «تحلیل اثرات رکود اقتصادی 1392-1382 بر مخارج سلامت خانوارهای ایرانی». رفاه اجتماعی، 17 (67): 134-109.
- مسکرپورامیری، محمد؛ و مهدی‌زاده، پریسا، (1398). «تحلیل روند متغیرهای اصلی اقتصاد کلان ایران و تأثیر آن بر شاخص‌های سلامت». بیمه سلامت ایران، 2 (4): 215- 206.
- مکیان، سیدنظام‌الدین؛ طاهرپور، عفت؛ و زنگی‌آبادی، پروانه، (1395). «هزینه‌های سلامت و امید به زندگی در کشورهای اسلامی: رویکرد داده‌های ترکیبی». سیاست های راهبردی و کلان، 4(13): 25-40.
- منصف، عبدالعلی؛ و شاه‌محمدی‌مهرجردی، ابوالفضل، (1396). «بررسی تأثیر عوامل اقتصادی بر امید به زندگی کشورهای جهان طی سال های 2010-2002.». پایش، 16(5): 574- 567.
- مهرآرا، محسن؛ و فرشچی، مریم، (1398). «بررسی اثر تحصیلات بر هزینه‌های مراقبت‌های سلامتی خانوارهای ایرانی». اقتصاد و توسعه منطقه‌ای، (18)26: 74-41. doi: 10.22067/erd.v26i18.85044
- مهرآرا، محسن؛ و فرشچی، مریم، (1399). «بررسی اثر تحصیلات بر انواع هزینه‌های درمانی خانوارهای شهری، با استفاده از روش میانگین‌گیری مدل بیزینی (BMA)». تحقیقات نظام سلامت حکیم، 23 (88): 143-130.
- مهران‌‌فرد، زهرا؛ مزینی، امیرحسین؛ عصاری‌آرانی، عباس؛ و عاقلی، لطفعلی، (1401). «ارزیابی تبعات اقتصادی-اجتماعی بیماری کرونا در ایران از منظر اقتصاد رفتاری.». مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 11 (43): 209-236. doi:10.22084/aes.2022.26183.3446
- میرشفیعی، امیر؛ شهرستانی، حمید؛ معمارنژاد، عباس؛ و غفاری، فرهاد، (1401). «نوسانات تورم و آثار آن بر شاخص‌های اقتصادی مؤثر بر سلامت (نرخ بیکاری و مخارج مصرف کننده)». پایش، 21(3): 285-273. Doi: 10.52547/payesh.21.3.273
- نصرتی، شهرزاد؛ حیاتی، باب‌اله؛ پیش‌بهار، اسماعیل؛ و محمدرضایی، رسول، (1392). «تحلیل عوامل مؤثر بر رفتار مصرفی گوشت ماهی در بین خانوارهای شهرستان تبریز». اقتصاد و توسعه کشاورزی، 27 (3): 241-230. doi: 10.22067/jead2.v0i0.29543
- نگهداری، ابراهیم، (1393). «نقش سرمایه انسانی در اثربخشی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بر رشد اقتصاد کشورهای حوضه خلیج‌فارس». سیاست‌های راهبردی و کلان، 2 (5): 75-67.
 
- Afghah, M.; Mansouri, S. A.; Moltafet, H. & Baharvand, P., (2022). “Investigating the effect of demographic changes and human capital on economic growth in Iran”. Stable Economy Journal, 3(1): 161-185. doi: 10.22111/sedj.2022.40383.1142. (In Persian).
- Agheli, L. & Samdeliri, M., (2021). “The impacts of Official development assistance and Foreign Direct Investment on Human Development in Less Developed Countries”. Stable Economy Journal2(2): 23-44. Doi: 10.22111/sedj.2021.39072.1119. (In Persian).
- Asady, M.; Nikooghadam, M. & Harati, J. (2017). “Mutual Relationship between Government Health Expenditures and Economic Growth in Selected Countries of MENA Region: Simultaneous Equation System Approach”. Journal of Economics and Modelling, 8(31): 55-87. (In Persian).
- Asgari, H. & Badpa, B., (2015). “The effects of public and private health care expenditure on health status in Iran”. Journal of Ilam University Med. Sci., 23 (5): 36-46 URL: http://sjimu.medilam.ac.ir/article-1-2346-fa.html. (In Persian).
- Assadzadeh, A.; Asgharpur, H. & Fouman Ajirlou, H., (2015). “A Study of the Effects of Public and Private Healthcare Expenditures on Economic Growth in Iran”. Payesh 14(2):145-153. URL: http://payeshjournal.ir/article-1-243-fa.html, (In Persian).
- Atefi, M.; Raghfar, H.; Mousavi, M. H. & Safarzadeh, E., (2020). “The Impact of implementation of Health Reformation Plan on Fair Financial Contribution in Iran using Pseudo-Panel data”. Journal of Applied Economics Studies in Iran, 9(36): 35-67. Doi: 10.22084/aes.2020.21758.3078. (In Persian).
- Barkhordari, S., & Fattahi, M. (2015). The Effect of FDI on Health: DOLS Approach. Journal of Econometric Modelling, 1(3): 89-103. doi: 10.22075/jem.2017.1512. (In Persian).
- Barkhordari, S. & Jalili, H., (2018). “Determinant Factors of Exchange Rate in Iran with Focus on Economic Sanctions”. Journal of Applied Economics Studies in Iran7(28): 35-58. doi: 10.22084/aes.2018.16639.2670. (In Persian).
- Behboodi, D.; Bastan, F. & Feshari, M., (2011). “The Relationship between Per Capita Health Expenditure and Per Capita GDP (A Case Study of Low and Middle Income Countries)”. Economic Modelling5(15): 81-96. (In Persian).
- Bloom, D. & Canning, D., (2003). “Health as Human Capital and its Impact on Economic Performance”. Geneva Pap Risk Insur Issues Pract, 28: 304–315.
- Canbay, Ş. & Kırca, M., (2022). “Health expenditures (total, public and private) and per capita income in the BRICS+ T: panel bootstrap causality analysis”. Journal of Economics, Finance and Administrative Science, 27(53): 52-67. DOI: 10.1108/JEFAS-06-2021-0105
- Colombo, E.; Rotondi, V. & Stanca, L., (2018). “Macroeconomic conditions and health: Inspecting the transmission mechanism”. Economics and Human Biology, 28: 29-37. DOI: 10.1016/j.ehb.2017.11.005
- Country progress report– Iran, Global AIDS Monitoring 2020 https://www.unaids.org/en/dataanalysis/knowyourresponse/countryprogressreports/2020countries
- Dieleman, J., (2020). “Health sector spending and spending on HIV/AIDS, tuberculosis, and malaria, and development assistance for health: progress towards Sustinable Development Goal 3”. The Lancet, 396: 693- 724. DOI: https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30608-5
- Doudangi, M., (2016). “Factors Affecting Domestic and Foreign Investments in Iran”. Economic Growth and Development Research, 6(23): 147-131. (In Persian).
- Dyakova, M.; Hamelmann, C.; Bellis, MA.; Besnier, E.; Grey, CNB.; Ashton, K. et al., (2017). “Investment for health and well-being: a review of the social return on investment from public health policies to support implementing the Sustainable Development Goals by building on Health 2020”. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe; (Health Evidence Network (HEN) synthesis report 51).
- Eisavi, M. & Moayedfard, A., (2022). “Budget Trends and Financing Methods of the Health Sector in Iran: An Operational Proposal”. Journal of Health Administration, 24(4): 71-83. Doi: 10.52547/jha.24.4.71. (In Persian).
- Emadzadeh, M.; Sameti, M. & Dastjerdi, D. S., (2012). “The Effects of Healthcare Expenditure on Economic Growth of Iranian Provinces”.  Health Information Management, 8(7): 918-928. (In Persian).
- Farhang, A., (2022). “The Effects of Financial Structure on Life Expectancy (Cup-FM Approach)”. Journal of Development and Capital, 7(1): 121-134. doi: 10.22103/jdc.2022.19233.1221. (In Persian).
- Fatemi Zardan, Y. & Fotros, M. H., (2021). “Assessing the Vulnerability of the Household Health Expenditure in Each Province in terms of the Fluctuations of Economic Variables”. Social Security Journal, 17(1): 71-97. (In Persian).
- Fotros, M. H.; Akbari Shahrestani, F. & Mirzaei, M., (2012). “Effects of Economic Freedom on Life Expectancy A panel data Analysis of Selected Countries, Including Iran”. Economic Strategy, 1(3): 169-193. (In Persian).
- Gaies, B., (2022). “Reassessing the impact of health expenditure on income growth in the face of the global sanitary crisis: the case of developing countries”. The European Journal of Health Economics, 23: 1415–1436. https://doi.org/10.1007/s10198-022-01433-1.
- Ghanbari, A.; Maleki Kaklar, H. & Molaei Gholanji, I., (2022). “The Impact of Health Expenses on Life Expectancy in Iran”.  Journal of Accounting and Management Vision, 5(65): 90-103. (In Persian).
- Ghavidel, S. & Mirghiyasi, N., (2018). “Population Aging, Life Expectancy and Economic Growth”. Iranian Journal of Economic Research, 22(73): 159-196. Doi: 10.22054/ijer.2018.8302. (In Persian).
- Ghorbani, M. & Shayanmehr, S., (2022). “Identifying Factors Affecting the Economic Growth of Developed Countries: Application of Panel Tobit and Spatial Panel Tobit Models. Journal of Agricultural Economics Research, 14(1): 43-58, Doi: 10.30495/jae.2022.21158.2006. (In Persian).
- Giammanco, M. D. & Gitto, L., (2019). “Health expenditure and FDI in Europe”. Economic Analysis and Policy. 62: 255-267. https://doi.org/10.1016/j.eap.2019.04.001.
- Grossman, M., (2005). “Education and non- market outcomes”. NBER Working Paper: w11582, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=795266
- Grossman, M., (1972). “On the concept of health capital and demand for health”. The Journal of political economy, 80 (2): 223-255.
- Haakenstad, A.; Moses, M.; Tao, T.; Tsakalos, G.; Zlavog, B.; Kates, J.; Wexler, A.; Murray, Ch. & Dieleman, J., (2019). “Potential for additional government spending on HIV/AIDS in 137 low-income and middle-income countries: an economic modelling study”. Lancet HIV, 6(6): 382–395. DOI: https://doi.org/10.1016/S2352-3018(19)30038-4
- Hasani Sadrabadi, M.; Azarpeivand, Z. & Firouzi, R., (2011). “The effect of public health expenditures on economic growth and it`s indirect effects on private consumption in Iran: A Supply Side Approach”. Journal of health administration, 13(42): 57-64. URL: http://jha.iums.ac.ir/article-1-767-fa.html. (In Persian).
- Hernandez-Villafuerte, K.; Zamora, B.; Feng, Y.; Parkin, D.; Devlin, N. & Towse, A., (2022). “Estimating health system opportunity costs: the role of non-linearities and inefficiency”. Cost effectiveness and resource allocation: C/E, 20(1), 56. https://doi.org/10.1186/s12962-022-00391-y
- Izadkhasti, H. & Balaghi-Inalo, Y., (2018). “Analyzing the Effects of Allocation of Government Expenditure in Health Sector and Prevention of Pollution on Economic Growth: Endogenous Growth Approach”. The Economic Research (Sustainable Growth and Development), 17 (4): 21-43. URL: http://ecor.modares.ac.ir/article-18-11952-fa.html. (In Persian).
- Jahangard, E.; Daneshmand, A.; Panahi, S. & Nikbin, B., (2017). “The effect of foreign direct investment on Iran's economic growth, an extension of the Pajula model”. Financial Economics, 11(40): 95-116. (In Persian).
- Jahangard, E.; Ranjbar Fallah, R. & Sarabadi Tafreshi, S., (2012). “Estimation of health production function in Iran”. Journal of Financial Economic. 6(18): 9-28, SID. https://sid.ir/paper/229230/fa. (In Persian).
- Ketenci, N. & Murthy, V. N. R., (2018). “Some determinants of life expectancy in the United States: results from cointegration tests under structural breaks”. Journal of Economics and Finance,  42: 508–525. https://doi.org/10.1007/s12197-017-9401-2.
- Kordbache, H. & Ahmadi, Z., (2018). “Evaluation the Effect of Exchange Rate Fluctuations on Medical Care Price Indexes in Iran”. Journal of healthcare management8(4): 17-27. (In Persian).
- Makiyan, S. N.; Taherpour, E. & Zangiabadi, P., (2016). “Health Expenditure & Life-expectancy in Islamic Countries: A Panel Data Approach”. Quarterly Journal of The Macro and Strategic Policies, 4(13): 25-40. (In Persian).
- Mantovani, I. & Wermelinger, M., (2020). “Can FDI improve the resilienceof health systems? Policy note for discussion at the second session of the 2020 Roundtable on Investment and Sustainable Development”. OECD Report.
- Martin, S.; Rice, N. & Smith, P. C., (2012). “Comparing costs and outcomes across programmes of health care”.  Health economics, 21(3): 316–337. https://doi.org/10.1002/hec.1716
 - Mehranfard, Z.; Mozayani, A.; Assari Arani, A. & Agheli, L., (2022). “Assessing the Socio-Economic Consequences of Corona in Iran, from the Behavioral Economics Perspective”. Journal of Applied Economics Studies in Iran, 11(43): 209-236. doi: 10.22084/aes.2022.26183.3446. (In Persian).
- Mehrara, M. & Farshchi, M., (2020). “The Effect of Education on Iranian Households Health Care Spending”. Journal Of Economics and Regional Development, 26(18): 41-74. doi: 10.22067/erd.v26i18.85044. (In Persian).
- Mehrara, M. & Farshchi, M., (2020). “Effect of Education Level on Urban Households’ Medical Treatment Spending Using Bayesian Model Averaging (BMA)”. Hakim, 23(1): 130-143. (In Persian).
- Meskarpour Amiri, M. & Mahdizadeh, P.  (2020). Trend Analysis of Iran's Macroeconomics Main Variables and its Impact on Health Indicators, Iranian Journal of Health Insurance, 2(4), 206-215. (In Persian).
- Mirshafiee, A.; Shahrestani, H.; Memarnezhad, A. & Ghaffari, F., (2022). “Inflation Uncertainty and Health”. Payesh, 21(3): 273-285, Doi: 10.52547/payesh.21.3.273. (In Persian).
- Mohamadnejad, N.; Fotros, M. H. & Masoumi, M., (2018). “Analysis of the Effects of the 1389-1392 Recession on Iranian Health Expenditure”. Social Welfare Quarterly, 17(67), 109-134. (In Persian).
- Moga Rogoz, A. T.; Sart, G.; Bayar, Y. & Gavriletea, M. D., (2022). “Impact of Economic Freedom and Educational Attainment on Life Expectancy: Evidence from the New EU Member States”. Frontiers in public health, 10, 907138. https://doi.org/10.3389/fpubh.2022.907138
- Monsef, A. & Shahmohammadi Mehrjardi, A., (2017). “Economic factors and life expectancy in 136 countries during 2002 to 2010”. Payesh, 16(5): 567-574. (In Persian).
- Motaghi, S.; Hosseini Nasab, S.; Asari, A. & Agheli, L., (2013). “Factor affecting on health in the Organization of the Islamic Conference (OIC) Member Countries’ case (social – economic approach)”. Journal of Investment Knowledge, 2(6): 123-140. (In Persian).
- Nadri, S. & Khodabakhshi, A., (2019). “Investigation of the Tax Income and Oil Revenues on Health Expenditure in Iran”. Journal of Applied Economics Studies in Iran, 8(31): 255-275. doi: 10.22084/aes.2019.17608.2748. (In Persian).
- Negahdari, E., (2014). “The role of human capital in the efficacy of FDI on economic growth in the countries of the Persian Gulf”. Quarterly Journal of The Macro and Strategic Policies, 2(2: 5): 67-75. (In Persian).
- Nosrati, S.; Hayati, B.; Pishbahar, E. & Mohammadrezaie, R., (2013). “Analyzing the Factors Affecting Fish Consumption among the Households of Tabriz County”. Journal of Agricultural Economics and Development, 27(3): 230-241. doi: 10.22067/jead2.v0i0.29543. (In Persian).
- Onofrei, M.; Vatamanu, A. F.; Vintilă, G. & Cigu, E., (2021). “Government Health Expenditure and Public Health Outcomes: A Comparative Study among EU Developing Countries”. International journal of environmental research and public health, 18(20): 10725. https://doi.org/10.3390/ijerph182010725
- Raeesi, P.; Harati-Khalilabad, T.; Rezapour, A.; Azari, S. & Javan-Noughabi, J., (2018). “Effects of private and public health expenditure on health outcomes among countries with different health care systems: 2000 and 2014”. Medical journal of the Islamic Republic of Iran, 32: 35. https://doi.org/10.14196/mjiri.32.35
- Raghupathi, V. & Raghupathi, W., (2020). “The influence of education on health: an empirical assessment of OECD countries for the period 1995-2015”. Archives of public health (Archives belges de sante publique)78: 20. https://doi.org/10.1186/s13690-020-00402-5
- Rezazadeh, A. Mohamadpour, S. & Aghabeigi, A., (2019). “Healthcare Expenditure and GDP Growth in D8 Countrie”. Journal of Planning and Budgeting.  23(4): 37-62. URL: http://jpbud.ir/article-1-1762-fa.html . (In Persian).
- Samadpoor, N.; Emadzade, M.; Rangbar, H. & Azizi, F., (2014). “The Impact of Education on Health in Iran: A Production Function Approach”. Journal of Economics Modeling research Kbarazmi University, 5(15): 147-178,  http://jemr.khu.ac.ir/article-1-823-fa.html. (In Persian).
- Sarlak, A. & Savari, A., (2016). “The Impact of Socio-Economic Factors on Life Expectancy in Iran”. Journal of healthcare management, 7(3): 7-15. (In Persian).
- SeyedAlinaghi, S.; Taj, L.; Mazaheri-Tehrani, E.; Ahsani-Nasab, S.; Abedinzadeh, N.; McFarland, W.; Mohraz, M. & Mirzazadeh, A., (2021). “HIV in Iran: onset, responses, and future directions”. AIDS (London, England), 35(4): 529–542. https://doi.org/10.1097/QAD.0000000000002757
- Shahraki, M. & Ghaderi, S., (2019). “The Effect of Socioeconomic Factors on Household Health Expenditures: Heckman Two-Step Method”. Payavard, 13(2): 160-171 URL: http://payavard.tums.ac.ir/article-1-6761-fa.html . (In Persian).
- Shalyari, F.; Arman, S. A. & Salahmanesh, A., (2022). “Investigating the Impact of Exchange Rate Uncertainty on Inflation and Interest Rate Uncertainty and the Role Monetary and Fiscal Policy Credibility on it: Application of BEKK-VECH-VAR Methods”. Journal of Applied Economics Studies in Iran, 11(43): 9-37. Doi: 10.22084/aes.2022.25294.3372. (In Persian).
- Shamshirbandi, M.; Dalmanpour, M. & Asgari, F., (2022). “The effect of private and government investment on the growth of the health sector in Iran”. Economic Modelling, 16(58): 67-84. Doi: 10.30495/eco.2022.1967155.2692. (In Persian).
- Shaukat, S.; Ullah, A.; Nargis, F.; Iqbal, A. & Gulzar, U., (2022). “Socioeconomic and Demographic Determinants of Out-of-Pocket Healthcare Expenditures in Pakistan: A Provincial Comparative Analysis”. Journal of Policy Research, 8 (3): 189–195. DOI:https://doi.org/10.5281/zenodo.7233329.
- Tabaghchi Akbari, L.; Babazadeh, M.; Sameei, G. & AkhundzadehYousefi, T., (2022). “Nonlinear Effects of Financial Integration and Inflation on Labor Productivity in Selected Developing Countries: The Markov Switching Approach”. Financial Economics, 16(60): 249-280. doi: 10.30495/fed.2022.697614.  (In Persian).
- Taheri Bazkhaneh, S.; Karimzadeh, M. & Tahsili, H., (2015). “Investigation of socio-economic factors affecting life expectancy in Iran”. Economic Journal, 1 & 2: 77-94. (In Persian).
- Van Zon, A. & Muysken, J., (2001). “Health and endogenous growth”. Journal of health economics, 20(2): 169–185. https://doi.org/10.1016/s0167-6296(00)00072-2
- Whajah, J.; Bokpin, G. A. & Saint, K., (2019). “Government size, public debt and inclusive growth in Africa”. Research in International Business and Finance, 49: 225-240. https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2019.03.008.
- World Investment Report, (2018). UNCTAD, https://unctad.org/system/files/official-document/wir2018ch2_en.pdf
- Zweifel, P. & Breyer, F., (1997). Health economics. Oxford University Press.