تأثیر شوک‌های نفتی بر درآمدهای مالیاتی ایران با استفاده از مدل BVAR

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه اقتصاد، دانشکدۀ علوم اقتصادی و اجتماعی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران

2 دانشجوی دکتری اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشکدۀ علوم اقتصادی و اجتماعی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران

3 دکتری اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشکدۀ علوم اقتصادی و اجتماعی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران.

چکیده

شوک‌های نفتی، به‌دلیل وضع تحریم‎‌های اقتصادی و ایجاد محدودیت‌های درآمدی، هزینۀ‌‎ زیادی را در سال‌های اخیر برای دولت به‌دنبال داشته و بررسی آثار آن‌ به‌خصوص از جنبۀ کاهش درآمدهای مالیاتی، دارای اهمیت است. هدف از این پژوهش، بررسی اثرات شوک‌های نفتی بر درآمد‎های مالیاتی ایران با استفاده از روش خودرگرسیون برداری بیزی (BVAR) و درنظر گرفتن متغیر‎های مالیات کل، مالیات مستقیم و مستقیم، مخارج دولت و تولید ناخالص داخلی، طی سال‎های 1398-1370 است. نتایج بررسی توابع عکس‎‌العمل آنی و تجزیه واریانس نشان می‌‎دهد که شوک‌‎های درآمد نفتی، با نرخی کاهنده برروی درآمد‎های مالیاتی مستقیم و غیرمستقیم اثر مثبت داشته است که نشان‌دهندۀ گرایش دولت به سمت تکیه‌بر درآمدهای مالیاتی و گسترش پایه‎های مالیاتی است. متأسفانه در اقتصاد ایران، به‌دلیل نگرش سیستمی به نظام مالیاتی و مشکلات ساختاری که منشأ آن مجموعه‏ای از عوامل اقتصادی، فرهنگی و سیاسی هست، اهمیت و اثربخشی مالیات‌ها در نظام اقتصادی، به‌ویژه در بودجه‌های سالانه خیلی موردتوجه قرار نگرفته است و تأمین مصارف بودجه از محل درآمدهای حاصل از فروش نفت خام، اقدام جدی و صریحی برای رفع مشکلات در نظام مالیاتی را ضعیف نموده و با مشکلات اساسی مواجه کرده است. با کاهش درآمد‏های نفتی، چنان‌چه پایه‎های مالیاتی تقویت نشوند، درآمد‎های مالیاتی کاهش‌یافته و با فرض ثبات سایر شرایط کسری بیشتر بودجه دولت را به‌همراه خواهد داشت. نتایج پژوهش حاکی از آن است که واکنش مالیات‎‌های مستقیم و غیرمستقیم به شوک‌‎های نفتی معنی‎‌دار اما اندک است که نشان‌دهندۀ عملکرد ضعیف سیستم مالیاتی کشور در واکنش به تحولات نفتی است؛ به‎طوری‌که کاهش درآمد‎های نفتی، علاوه‌بر کاهش درآمدهای مالیاتی، کاهش تولید ناخالص داخلی و سایر درآمد‎های دولت را نیز به همراه خواهد داشت؛ بنابراین به‌منظور افزایش درآمدهای مالیاتی باید اقدامات و تغییرات اساسی در درون ساختار دولت صورت‌پذیرد و تقویت گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Impact of Oil Shocks on Iranian Tax Revenue Using the BVAR Model

نویسندگان [English]

  • Hamid Sepehrdoost 1
  • Sara Mohtashami 2
  • Yaghob Fatemi Zardan 3
1 Associate Professor, Department of Economics, Faculty of Economic and Social Sciences, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran
2 PhD student in Economics, Department of Economics, Faculty of Economics and Social Sciences, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran.
3 PhD in Economics, Department of Economics, Faculty of Economics and Social Sciences, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran.
چکیده [English]

Oil shocks, due to economic sanctions and income restrictions, have cost the government dearly in recent years, and it is important to examine their effects, especially in terms of declining tax revenues. Unfortunately, the imposition of various international sanctions on Iran in recent years and declining oil revenues due to declining oil exports on the one hand, as well as declining crude oil prices globally, have had devastating effects on macroeconomic variables such as taxes, government spending and economic growth. The purpose of this study is to investigate the effects of oil shocks on Iran's tax revenues using the Bayesian self-regression (BVAR) method and considering the variables of the total tax, indirect tax, direct tax, government expenditure, and GDP during the years 1991-2019. The results of the study of instantaneous reaction and analysis of variance functions show that oil revenue shocks, at a declining rate, have a positive effect on direct and indirect tax revenues, indicating the government's tendency to rely on tax revenues and expand tax bases. With declining oil revenues, if tax bases are not strengthened, tax revenues will fall and, assuming other conditions remain stable, will lead to a larger government budget deficit. The results indicate that the response of direct and indirect taxes to oil shocks is significant but small, that shows the poor performance of the country's tax system in response to oil developments. Therefore, any decline in oil revenues, in addition to reducing tax revenues, also leads to a decrease in GDP and other government revenues; therefore, to increase tax revenues, fundamental measures and changes must be taken and strengthened within the government structure.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oil Shock
  • Tax Revenue
  • Fiscal Policy
  • BVAR

مراجع

ارشدی، علی؛ و موسوی، حبیب، (1393). «بررسی تأثیر شوک‎های نفتی با تأکید بر اثرات نامتقارن آن بر رشد اقتصادی ایران طی سال‎های 87-1350». پژوهش‎های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، شمارۀ 14 (3‎)، صص: 200-179.
اسماعیل‏نیا، علی‌اصغر؛ پازوکی، آزاده؛ پازوکی، محمدرضا؛ و کریمی، مجتبی، (1391). «تبیین و تحلیل اثرات شوک‌های نفتی بر رفتار مخارج دولت در اقتصاد ایران». فصلنامۀ اقتصاد مالی، شمارۀ 6 (20‎)، صص: 126-93.
ایزدخواستی، حجت، (1397). «اثرات پویای درآمدهای نفتی بر رفتار دولت در تخصیص هزینه‌های مصرفی عمومی و دفاعی». سیاست‎های راهبردی و کلان، شمارۀ 6 (21‎)، صص: 160-140.
التجائی، ابراهیم؛ و ارباب‎فضلی، محمد، (1391). «اثر نامتقارن درآمدهای نفتی بر متغیرهای کلان اقتصادی ایران: کاربردی از الگوهای GARCH و SVAR». فصلنامۀ تحقیقات توسعه اقتصادی، شمارۀ 2 (7)، صص: 110-89.
جزدانی، علیرضا، (۱۳۹۵). «بررسی اثر مالیات بر تولید ناخالص داخلی و تورم در ایران در چارچوب مدل تعادل عمومی پویای تصادفی». رسالۀ مقطع دکتری رشتۀ اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
حسن‌زاده، محمد؛ صادقی، حسین؛ یوسفی، علی؛ سحابی، بهرام؛ و قنبری، علی، (۱۳۹۱). «بررسی اثرات نوسان قیمت نفت بر رفاه خانوارها در دهک‌های مختلف درآمدی: رهیافت مدل تعادل عمومی قابل محاسبه». پژوهش‏های رشد و توسعه پایدار (پژوهش‌های اقتصادی)، شمارۀ ۱۲(۴‎)، صص: ۷۴-۵۵.
خیابانی، ناصر؛ و امیری، حسین، (1393). «جایگاه سیاست‌های پولی و مالی ایران با تأکید بر بخش نفت با استفاده از مدل‌های DSGE». فصلنامۀ پژوهش‌های اقتصادی، شمارۀ 4 (54‎)، صص: 173-133.
رجبیان، محمداعظم؛ صباحی، احمد؛ لطفعلی‎پور، محمدرضا؛ و بهنامه، مهدی، (1397). «بررسی تأثیر شوک‎های پایداری اقتصاد کلان بر شاخص قیمت سهام در ایران با استفاده از رویکرد مدل خود رگرسیون برداری بیزین (BVAR)». فصلنامۀ پژوهش‎های رشد و توسعه اقتصادی، شمارۀ 9 (33‎)، صص: 90-79.
رنجبر، همایون؛ صامتی، مجید؛ و مالیان، مهسا، (1392). «امکان جایگزینی درآمدهای مالیاتی با درآمد‎های نفتی: مطالعۀ موردی ایران». اقتصاد کاربردی، شمارۀ 6(19‎)، صص: 38-27.
زراءنژاد، منصور؛ تبعه‌ایزدی، امین؛ و حسین‎پور، فاطمه، (1393). «بررسی و اندازه‎گیری تأثیر درآمدهای نفتی بر درآمدهای مالیاتی در ایران». فصلنامۀ پژوهشنامه بازرگانی، شمارۀ 72، صص: 111- 137.
سپهردوست، حمید، (1399). اقتصاد ایران؛ مالیه عمومی و بودجه‏ریزی. انتشارات دانشگاه بوعلی سینا، همدان.
صاحب‎هنر، حامد؛ و ندری، کامران، (1392). «تحلیل اقتصادی اثر افزایش درآمدهای نفتی بر توزیع درآمد با رویکرد BVAR: مطالعۀ موردی ایران». فصلنامۀ اقتصاد انرژی ایران، شمارۀ 2 (9‎)، صص: 149- 115.
صادقی‎شاهدانی، مهدی؛ صاحب‎هنر، حامد؛ عظیم‎زاده‎آرانی، محمد؛ و حسینی‎دولت‎آبادی، سیدمهدی، (1391). «بررسی اثر شوک‎های پولی بر متغیرهای کلان اقتصادی با استفاده از روش BVAR: مطالعۀ موردی: ایران». فصلنامۀ مطالعات اقتصادیِ کاربردی در ایران، شمارۀ 1 (4)، صص: 124-91.
عباس‎زاده، مریم، (1394). «بررسی تأثیر شوک درآمدهای نفتی بر متغیرهای کلان اقتصادی تحت الگوی خود بازگشت برداری بیزی (BVAR)». پایان‎نامۀ کارشناسی‌ارشد اقتصاد گرایش توسعۀ اقتصادی و برنامه‎ریزی، دانشکدۀ علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهراء (س).
فلاحتی، علی؛ فتاحی، شهرام؛ حیدری‏دیزگرانی، علی؛ و شکری، نعیم، (1396). «بررسی پایداری مالی و شوک‌های مالی گذرا در اقتصاد ایران». فصلنامۀ اقتصاد مالی، شمارۀ 11 (41‎)، صص: 157-123.
کمیجانی، اکبر؛ و اسدی‌مهمان‌دوستی، الهه، (1389). «سنجشی از تأثیر شوک‌های نفتی و سیاست‌های پولی بر رشد اقتصادی ایران». تحقیقات اقتصادی، شمارۀ 45(92‎)، صص: 239-262.
محمدی، حسین؛ و برات‌زاده، امین، (1392). «تأثیر شوک‌های حاصل از کاهش درآمد نفت بر مخارج دولت و نقدینگی در ایران». پژوهشنامۀ اقتصاد انرژی ایران، شمارۀ 2(7‎)، صص: 129- 145.
محنت‎فر، یوسف، (1395). «بررسی تأثیر شوک‎های نفتی بر متغیرهای اقتصاد کلان در ایران (1390-1350)». فصلنامۀ مطالعات اقتصادیِ کاربردی ایران، شمارۀ 5 (17‎)، صص: 242-225.
مداح، مجید؛ و سلیمی، ندا، (1397). «اثر شوک‌های مالی و پولی بر عملکرد سیستم مالیاتی ایران در راستای تعیین نرخ‌های بهینه مالیات بر مصرف و مالیات بر حقوق و دستمزد (رویکرد عمومی با استفاده از الگوریتم ژنتیک)». پژوهشنامۀ فصلنامه مالیات، شمارۀ 25 (36‎)، صص: 210-177.
مکیان، سید نظام‌الدین؛ توکلیان، حسین؛ و نجفی‌فراشاه، سید محمدصالح، (۱۳۹۸). «بررسی اثر شوک مالیات‌های مستقیم بر تولید ناخالص داخلی و تورم در ایران در چارچوب یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی». اقتصاد مالی (اقتصاد مالی و توسعه)، شمارۀ 13(49‎)، صص: 1-46.
مولایی، محمد؛ و علی، عدی، (1398). «اثر شوک‎های درآمدهای نفتی بر مصرف خانوارها در ایران». فصلنامۀ تحقیقات اقتصادی، شمارۀ 54 (1‎)، صص: 250-233.
 
Abbaszadeh, M., (2015). “Investigating the effect of oil revenue shock on macroeconomic variables under the Bayesian Vector Autoregression model (BVAR)”. Master Thesis in Economics, Faculty of Social and Economic Sciences, Al-Zahra University [In Persian].
Ahmed, K.; Ahmed, N. & Ramzan, M., (2019). “Decomposing the links between oil price shocks and macroeconomic indicators: evidence from SAARC region”. Resources Policy, No. 61, Pp: 423-432.
Al-Tajai, I. & Arbab Fazli, M., (2012). “Asymmetric Effect of Oil Revenues on Iran's Macroeconomic Variables: An Application of GARCH and SVAR models”. Economic Development Research, No. 2 (7), Pp: 110-89 [In Persian].
Anamaria, P., (2015). “The value of fiscal discipline for oil-exporting countries”. European Central Bank, No. 59 (3), Pp:  250-268.
Arshadi A, Mossavi H. (2014), “Evaluation of Asymmetric Effects of Oil Shocks on Economic Growth of Iran (1971-2008)”. QJER, No. 14 (3), Pp: 179-200 [In Persian].
Cavalcanti, T. & Jalles, J. T., (2013). “Macroeconomic effects of oil price shocks in Brazil and the United States”. Applied Energy, No. 104, Pp: 475–486.
Charfedine, L. & Barkat, K., (2020). “Short and long-run asymmetric effects of oil prices and oil and gas revenues on the real GDP and economic diversification in the oil-dependent economy”. Energy Economics, No. 86, Pp: 46-80.
Chaudhry, A., (1989). “The price of wealth: business and state in labor remittance and oil economics”. International Organization, No. 43(1), Pp: 101-195.
Cologni, A. & Manera, M., (2013). “Exogenous oil shocks, fiscal policies, and sector reallocations in oil-producing countries”. Energy Economics, No. 35, Pp: 42–57.
Emami, K. & Adibpour, M., (2012). “Oil income shocks and economic growth in Iran”. Economic Modelling, No. 29, Pp: 1774–1779.
Enders, W., (2002). Applied Time Series Econometrics. Translated by: Sadeqi, M. & Shavalpour, S. Imam Sadiq University, Tehran Press.
Falahati, A.; Fattahi, Sh.; Heidari Dizgarani, A. & Shukri, N., (2017). “Study of financial stability and transient financial shocks in the Iranian economy”. Financial Economics, No. 11 (41), Pp: 157-123[In Persian].
Faraji, S., (2014). “The effects of oil shocks on government expenditures and government revenues nexus (with an application to Iran's sanctions)”. Economic Modelling, No. 40, Pp: 299-313.
Farzanegan, M. R., (2011). “Oil revenue shocks and government spending behavior in Iran”. Energy Economics, No.3 3, Pp: 1055–1069.
Ghura, H., (1998). “Tax revenue in sub-Saharan Africa: effects of economic policies and corruption”. IMF Working Paper, No. 24, Pp: 98-135.
Hamilton, J. D., (1990). “Analysis of time series subject to changes in regime”. Journal of Econometrics, No. 45(1-2), Pp: 39-70.
Hassanzadeh, M.; Sadeghi, H.; Usefi, A.; Sahabi, B.; Ghanbari, A., (2013). “Oil Price Fluctuations and Household Welfare in Iran. QJER. No. 12 (4), Pp: 55-74 [In Persian]
Heller, S., (1975). “A model of public fiscal behavior in developing countries: aid, investment, and taxation”. American Economic Review. No. 65, Pp: 429-445.
Ismail Nia. A, Asghar. P, Azadeh. P, Mohammad R & Karimi. M, (2012). “Explaining and analyzing the effects of oil shocks on the behavior of government spending in the Iranian economy”. Financial Economics Quarterly, No. 6 (20), Pp: 126-93 [In Persian].
Izadkhasti. H., (2018). “Dynamic Effects of Oil Revenues on the Government Behavior in the Allocation of Consumption Expenditure on Public and Defense Affairs”. JMSP, 6(21), Pp: 140-160[In Persian].
James, A., (2015). “US state fiscal policy and natural resources”. American Economic Journal: Economic Policy, No. 7(3), Pp: 238-57.
Jezdani, A., (2016). “Study of the effect of tax on GDP and inflation in Iran in the framework of a stochastic dynamic general equilibrium model”. PhD Thesis in Economics, Tarbiat Modares University, Tehran [In Persian].
Komijani, A. and Asadieh Mehmandosti, A., (2010). “Measuring the Effect of Oil & Monetary Shocks on the Economic Growth of Iran”. Economic Research, No. 45 (92), Pp: 239-262 [In Persian].
Khiabani, N & Amiri. H, (2014). “The Position of Monetary and fiscal Policies with emphasizing on Oil Sector with DSGE Models (the case of Iran)”. Economic Research, No. 14(54) [In Persian].
Knebelmann, J., (2017). Natural resources' impact on government revenues (No. 2017/10). Wider Working Paper.
Leuthold, J. H., (1991). “Tax shares in developing economies: a panel study”. Journal of Development Economics, No. 35, Pp: 173−185.
Litterman, B., (1986). “Forecasting with Bayesian Vector Autoregression- five years of experience”. Journal of Business and Economic Statistics, No. 4 (1), Pp: 28-47.
Lorena, M. & Gomz, P., (2013). “Fiscal sustainability and fiscal shocks in a dollarized and oil-exporting country Ecuador”. Research Institute of Applied Economics, Working Paper, No. 40, Pp: 1-40.
Loya, L. & Blanco, L., (2008). “Measuring the importance of oil-related revenues in total fiscal income for Mexico”. Energy Economics, No. 30, Pp: 2552-2568.
Lütkepohl, H., (1993). Introduction to Multiple Time Series Analysis. 2nd edition, Springer pub., Berlin.
Mahdavi, S., (2008). “The level and composition of tax revenue in developing countries: evidence from unbalanced panel data”. International Review of Economics and Finance, No.17, Pp: 607-617.
Majid, M. & Neda, S., (2019). “The Effect of Financial and Monetary Shocks on the Iranian Taxation System along with Determining Optimal Tax Rates of Consumption, Salary and Wages (General Equilibrium Approach using Genetic Algorithm)”. Tax Research Journal; No. 25 (36). Pp: 177-210 [In Persian].
Makian, S. N.; Tavaklian, H. & Najafi Farashah, S. M., (2009). “Study of the effect of direct tax shock on GDP and inflation in Iran in the framework of a stochastic dynamic general equilibrium model”. Financial Economics, No. 13 (49), Pp: 1-46 [In Persian].
McGuirk, E. F., (2013). “The illusory leader: natural resources, taxation, and accountability”. Public Choice, No. 154(3), Pp: 285-313.
Mehrara, M.; Jabalameli, F. & Mojab, R. (2013). “The Role of oil revenue shocks in the Iranian economy, a TVP-VAR approach”. Iranian Economic Review, No. 17 (3), Pp: 43-51.
Mohammadi, H. & Baratzadeh, A., (2013). “The Effect of Oil Revenue Shocks on Government Expenditure and Liquidity in Iran Economy”. Iranian Journal of Energy Economics, No. 2 (7), Pp: 129-145 [In Persian].
Mohantfar, Y., (2016). “The study of the effect of oil volatility on the macro economy variables in Iran on VAR (A Case Study 1971-2011)”. Applied Economic Studies in Iran (AESI), No. 5 (17), Pp. 242-225 [In Persian].
Molaei, M. & Ali, O., (1398). “The Effects of Oil Revenues Shocks on Households’ Consumption Expenditures in Iran”. Economic Research, No. 54(1), Pp: 250-233 [In Persian].
Moreira, R. R., (2014). Analyzing monetary policy’s transmission mechanisms through effective and expected interest rates: an application of MS models: Bayesian VAR and Co-integration Approach for Brazil. Department of Economics, Espirito Santo Federal University.
Nakhli, S. R.; Rafat, M.; Dastjerdi, R. B. & Rafei, M., (2021). “Oil sanctions and their transmission channels in the Iranian economy: A DSGE model”. Resources Policy, No. 70, Pp: 101963.
Nusair, S., (2019). “Oil price and inflation dynamics in the Gulf Cooperation Council Countries”. Energy, No. 181, Pp: 997-1011.
Olomola, P. A. & Adejumo, A. V., (2006). “Oil price stock and macroeconomic activities in Nigeria”. International Research Journal of Finance and Economics, 3, Pp: 28-34.
Rajabian, M. A.; Sabahi. A.; Lotfalipour, M. R. & Behnameh, M., (2019). “The Effect of Macroeconomic Stability Indices Shocks on “TEPIX” by Bayesian VAR Model Approach”. Economic Growth and Development research, No: 9(33), Pp: 79-90 [In Persian].
Ranjbar, H.; Sameti, M. & Malian, M., (2013). “The Possibility of Replacing Tax Revenues with Oil Revenues: A Case Study of Iran”. Applied Economics, No. 6 (19), Pp. 38-27 [In Persian].
Reyes-Loya, M. L. & Blanco, L., (2008). “Measuring the importance of oil-related revenues in total fiscal income for Mexico”. Energy Economics, No. 30 (5), Pp: 2552-2568.
Rosen, H., (2005). Public Finance. London, Mc- Growhill publication, U.S.
Ross, M. L., (2015). “What have we learned about the resource curse?”. Annual Review of Political Science, No. 18, Pp: 239-259.
Sadeghi Shahedani, M.; Sahib Honar, H.; Azimzadeh Arani, M. & Hosseini Dolatabadi, S., (2012). “Analysis of the Effects of Monetary Shocks on Macro Variables in Iran a Bayesian VAR Approach”. Applied Economic Studies in Iran (AESI), No. 1(4), Pp: 91-123 [In Persian].
Sahib Honar, H. & Nadri, K., (2013). “Economic Analysis of the Effect of Increasing Oil Revenues on Revenue Distribution with BVAR Approach: A Case Study of Iran”. Iranian Energy Economics (Environmental and Energy Economics), No. 2 (9), Pp: 115-149 [In Persian].
Sepehrdoost, H., (2020). “Iran's economy; Public finance and budgeting”. Bu Ali Sina University Press, Hamedan [In Persian].
Sims, C., (1980). “Macroeconomics and Reality”. Econometrica, No. 48, Pp: 1- 48.
Waggoner, D. F. & Zha, T., (1999). “Conditional forecasts in dynamic multivariate models”. Review of Economics and Statistics, No. 81(4), Pp: 639–651.
Zakharov, N., (2020). “Asymmetric oil price shocks, tax revenues, and the resource curse”. Economics Letters, No. 186, Pp:108515.
Zaranejad, M.; Tabae Izadi, A. & Hosseinpour, F., (2014). “Measurement and Analysis of Oil Revenues Effect on Tax Revenues in Iran”. Iraninan Jouornal of Trade Studies (IJTS), No. 72, Pp: 111-137 [In Persian].
Zellner, A., (1994). An introduction to bayesian inference in econometrics. John Willey & Sons Inc.
فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران
دوره 11، شماره 41
خرداد 1401
صفحه 129-169

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار