مخارج مالیاتی سیاست‌گذاری و عدم تمکین در نظام مالیات بر ارزش‌افزوده در ایران: یک تحلیل منطقه‌ای در دورۀ 1388-1394

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه اقتصاد نظری، دانشکدۀ اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 استادیار گروه توسعه و برنامه‌ریزی اقتصادی دانشکدۀ اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

3 دانش‌آموختۀ دکتری اقتصاد، دانشکدۀ اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

مالیات بر ارزش‌افزوده طی سال‌های اخیر به‌صورت افزایشی به یکی از منابع درآمدی عمده و پایدار دولت تبدیل‌شده است؛ بااین‌حال، یک پرسش مهم آن است که طی سال‌های اجرای این قانون، چه‌مقدار درآمد مالیاتی به‌دلیل عدم تمکین مؤدیان (شکاف تمکین) و تعقیب اهداف خاص سیاستی (شکاف سیاستی) ازدست‌رفته و وضعیت هر یک از استان‌های کشور در این‌خصوص چگونه است؟ در این پژوهش برای پاسخ‌دادن به این پرسش، پایۀ مالیاتی، شکاف سیاستی و شکاف تمکین ازطریق رویکرد اقتصاد کلان و روش تولید برآورد شده و برای دستیابی به برآوردهای مذکور، جداول داده-ستاندۀ استانی برای 31 استان طی سال‌های 1388-1394 محاسبه و استفاده‌شده است. براساس یافته‌های پژوهش، شکاف سیاستی و تمکین روند نوسانی و کاهشی دارند، به‌طوری‌که طی دورۀ موردبررسی شکاف سیاستی نسبت به پایۀ درآمد بالقوۀ مالیات بر ارزش‌افزوده از 3/39% به 9/32% و شکاف تمکین نسبت به پایۀ درآمد قانونی مالیات بر ارزش‌افزوده از 68% به %53 کاهش‌یافته است. شکاف تمکین مالیاتی نسبت به پایۀ درآمد بالقوۀ مالیات بر ارزش‌افزوده از 2/41% به 5/35 % کاهش‌یافته است؛ همچنین، استان‌های تهران، خراسان رضوی، بوشهر، فارس، البرز، اصفهان و آذربایجان شرقی، به‌ترتیب بالاترین سهم از شکاف تمکین را دارند، درحالی‌که پایین‌ترین سهم شکاف تمکین به استان‌های ایلام، خراسان شمالی و جنوبی و استان کهگیلویه‌وبویراحمد اختصاص دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

VAT Tax Expenditure and Compliance Gap in Iran: A Regional Analysis over 1388-1394

نویسندگان [English]

  • Parisa Mohajeri 1
  • Ali Nassiri Aghdam 2
  • Fatemeh Mirjalili 3
1 Associate Professor, Department of Theoretical Economics, Faculty of Economics, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Development and Economic Planning, Faculty of Economics, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
3 PhD Graduated in Economics, Department of Theoretical Economics, Faculty of Economics, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Since its inception at the mid- 1387, Value added tax has performed as a growing and stable source of revenue for government. Nonetheless, the size of missing VAT income because of non-compliance with law (compliance gap) as well as ignoring income to achieve distributional targets or to facilitate implementation (policy gap) is a question.  In other word, in this paper we are going to give an estimate of VAT gap and understand its evolution over time. To estimate VAT gap, in this paper we employ a macro economic approach rather than micro economic approach. Macro economic approach could be base on production or consumption. Production method which is adopted in this paper is based on input - output table. Relying on input - output table, the value of sales and buys can be estimated and according to definition by subtracting latter from former the value added can be computed. Based on computed value added and imposing standard tax rates and actual policy rates, potential and legal tax revenue can be computed. The difference between potential and legal tax revenue is called policy gap and if government's actual tax revenue become substracted from legal tax revenue, the result will be compliance gap. In this paper, we estimated 31 regional input-output tables during 1388-1394 and computed the VAT gap. Results indicate a volatile but decreasing VAT gap, so as compliance gap has decreased from 68% to 53% and policy gap from 39.3% to 32.9%. Furthermore, Tehran, Khorasan-e Razavi, Bushehr, Fars, Isfahan and Azarbaijan-e Sharghi are provinces with highest share of compliance gaps while Ilam, Khorasan-e shomali and Jonoobi and Kohgiloye va Boyer Ahmad are provinces with the lowest share of compliance gap.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Value Added Tax
  • Compliance Gap
  • Policy Gap
  • Regional Input-Output Table

مراجع

ایزدخواستی، حجت؛ و عرب‌مازار، عباس، (1397). «تحلیل عملکرد، کارایی وصول و چالش‌های اجرایی مالیات بر ارزش‌افزوده در ایران». پژوهشنامه مالیات، شمارۀ 25(36)، صص: 43-8.
بورد، اردشیر: و نکوآمال کرمانی، مرجان، (1396). «تعیین شکاف درآمدی مالیات بر ارزش‌افزوده در ایران طی سال‌های 1388-1394». پژوهشنامه مالیات، ‌شمارۀ 25(35)، صص: 37-58.
غیاثوند، ابولفضل؛ و موقری سادات‌محله، ریحانه؛ (1390). «برآورد درآمد مالیاتی ناشی از اجرای مالیات بر ارزش‌افزوده در ایران». پژوهشنامه اقتصادی، شمارۀ 11(42)، صص: 141-159.
موسوی‌جهرمی، یگانه؛ و توتونچی‌ملکی، سعید، (1395). «ارزیابی معافیت کالا و خدمات در قانون مالیات بر ارزش‌افزوده». پژوهشنامه مالیات، شمارۀ 24(29)، صص: 99-129.
مؤتمنی، مانی، (1398). «الگوسازی فرار مالیاتی در صنایع کارخانه‌ای ایران». فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، شمارۀ 8(30)، صص: 159- 175
مهاجری، پریسا؛ و سبحانیان، سید محمدهادی، (1397). «برآورد شکاف سیاستی و شکاف تمکین در نظام مالیات بر ارزش‌افزوده ایران و ضرورت استخراج چارچوب منطقی برای اعطای معافیت‌ها». پژوهشنامه مالیات، شمارۀ 25(36)، صص: 149-176.
میرجلیلی، فاطمه؛ نصیری‌اقدم، علی؛ مهاجری، پریسا؛ و محمدی، تیمور، (1398). «برآورد شکاف سیاستی و تمکین مالیات بر ارزش‌افزوده در استان‌های کشور». پژوهشنامه مالیات، شمارۀ 27(41)، صص: 137-158.
نصیرالاسلامی، ابراهیم؛ رحمانی، تیمور؛ و ابریشمی، حمید، (1394). «عوامل اقتصادی مؤثر بر بی‌ثباتی درآمدهای مالیاتی دولت». فصلنامۀ مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، شمارۀ 4(16)، صص: 25-42.
نتایج طرح آمارگیری از کارگاه‌های صنعتی 10 نفر کارکن و بیشتر کشور در سال 1394، مرکز آمار ایران، 1395
 
Aguirre, C. A. & Shome, P., (1988). “The Mexican Value-Added Tax (VAT): Methodology for Calculating the Base”. National Tax Journal, No. 41(4), Pp: 543-554.
Alm, J., (2012). “Measuring, Explaining, and Controlling Tax Evasion: Lessons from Theory, Experiments, and Field Studies”. Tulane University, Working Paper, Department of Economics, Pp: 1-34.
Atkinson, A. B. & Stiglitz. J. E., (1976). “The Design of Tax Structure: Direct Versus Indirect”. Journal of Public Economics, No. (6), Pp: 55-75.
Bovard, A. & Nekoamal Kermani, M. (2017). “Determine the Value Added Tax Gap in Iran (2008 – 2015)”. Iranian National Tax Administration”. Journal of Tax Research, No. 25(35), Pp: 37-58. (In Persian).
Brun, J. F. & Diakité, M., (2016). “Tax Potential and Tax Effort: An Empirical Estimation for Nonresource Tax Revenue and VAT’s Revenue”. French National Research Agency (ANR), No. (10), Pp: 1-64.
Canıkalp, E.; Ünlükaplan, İ. & Çelik, M., (2016). “Estimating Value Added Tax Gap in Turkey”. International Journal of Innovation and Economic Development, No. 2(3), Pp: 18-25.
Carfora, A.; Vega Pansinib, R. & Pisanic, S., (2018). “Regional tax evasion and audit enforcement”. Regional Studies, No. 52(3), Pp: 363-373.
Constantin, C. I.; Ligia, V. V. & Gabriela, M. S., (2017). “Some Insights of Value-Added Tax Gap”. Ovidius University Annals, Economic Sciences Series, No. 17(2), Pp: 547-552.
Diamond, P. & Mirrlees, J. A., (1971). “Optimal Taxation and Public Production I: Production Efficiency”. The American Economic Review, No. 61(1), Pp: 8-27.
Ebrill, L.; Keen, M.; Bodin, J. P. & Summers V., (2001).  The Modern VAT. First Edition, nternational Monetary Fund Publication.
Fedeli, S. & Forte, F., (1999). “Joint income-tax and VAT-chain evasion”. European Journal of Political Economy, No. (15), Pp: 391–415.
Feinstein, J. S., (1991). “An Econometric Analysis of Income Tax Evasion and Its Detection”. The Journal of Economics, No. 22(1), Pp: 14-35.
Ghiasvand, A. & Movagharisadat Mahalle, R., (2011). “Tax Revenue Estimation Resulting from Value Added Tax Implementation Law in IRAN”. Journal of Economic Research. No.  11(42), Pp: 141-159 (In Persian).
Hutton, E., (2017). “The Revenue Administration-Gap Analysis Program: Model and Methodology for Value-Added Tax Gap Estimation”. International Monetary Fund, Technical Notes, No. 17(4), Pp: 1-32.
Ibragimova, N., (2016). “Econometric Analysis of Regional Tax Capacity for Uzbekistan”. International Journal of Economics & Management Sciences, No. 5(6), Pp: 1-5.
Izadkhasti, H. & Arabmazar, A., (2018). “Analyzing the Performance, Collection Efficiency and Implementation Challenges of Value Added Tax in Iran”. Iranian National Tax Administration”. Journal of Tax Research, No. 26(36), Pp: 8-43, (In Persian)
Jenkins, G. P.; Kuo, C. Y. & Shukla, G. P., (2000). Tax Analysis and Revenue Forecasting- Issues and Techniques. First Edition, Harvard Institute for International Development, Harvard University.
Lumir, A.; Krasniqib, B.; Pughc, G. & Hashic, I., (2017). “Firm-level determinants of tax evasion in transition economies”. Economic Systems, No. (41), Pp: 354-366.
Mankiw, N. G.; Weinzierl, M. & Yagan, D., (2009). “Optimal Taxation in Theory and Practice”. Journal of Economic Perspectives, No. 23(4), Pp: 147-174.
Miller, R. E. & Blair, P. D., (2009). Input–Output Analysis Foundations and Extensionss. Second Edition, Cambridge University Press.
Mirjalili, F.; Nassiri Aghdam, A.; Mohajeri, P. & Mohamadi, T., (2019). Estimating VAT Policy and Compliance Gap across the Iran’s Provinces”. Iranian National Tax Administration, Journal of Tax Research, No. 27(41), Pp: 137-158, (In Persian).
Mohajeri, P. & Sobhanian, H., (2018). “Estimating the Policy Gap and the Compliance Gap in Iran's Value-added Tax System and the Need to Extract a Rational Framework for Granting Exemptions”. Iranian National Tax Administration, Journal of Tax Research, No.26(36), Pp: 8-43 (In Persian).
Motameni, M., (2019). “Estimation of Tax Evasion in Iranian Manufacture Industries”. Quarterly Journal of Applied Economics Studies, Iran (AESI). No.8(30), Pp: 159-175, (In Persian).
Mousavijahromi Y. & Totonchi Maleki, S., (2016). “The Assessment of VAT Exemption for Goods and Services”. Iranian National Tax Administration, Journal of Tax Research, No. 24(29), Pp: 99-129, (In Persian)
Nasiroleslami, E.; Rahmani, T. & Abrishami, H. (2015). “Economic Factors Affecting the Volatility of Tax Revenues”. Quarterly Journal of Applied Economics Studies, Iran (AESI), No. 4(16), Pp: 25-42, (In Persian).
Novysedlak, V. & Palkovicova, J., (2012). “The estimate of the value added tax revenue loss”. The Ministry of Finance of the Slovak republic, Working Paper, Institute for Financial Policy, No. (25), Pp: 1-30.
Nurtegin, K. D., (2008). “Determinants of Business Tax Compliance”. Journal of Economic Analysis & Policy, No. 8(1), Pp: 1-26.
Raczkowski, K., (2015). “Measuring the tax gap in the European economy”. Journal of Economics and Management, No. 21 (3), Pp: 58-72.
Results of the Census of Industrial Workshops with 10 Employees and More 2015, Statistical Center of Iran, 2016. (In Persian)
Slemrod, J. & Yitzhaki, S., (2002). Tax Avoidance, Evasion, and Administration. First Edition, Elsevier.
 Tax Gap Project Group, (2016). “The concept of tax gaps, Report on VAT gap estimations”. European Commission: Fiscalis Tax Gap Project Group Retrieved from https://ec.europa.eu/taxation_customs/sites/taxation/files/docs/body/tgpg_report_en.pdf.
Ueda, J., (2015). “Vat Gap Analysis, IMF, S approach and a case for South Africa”. International Monetary Fund, Working Paper, Fiscal Affairs Department, Pp: 1-36.
فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران
دوره 11، شماره 41
خرداد 1401
صفحه 171-201

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار