اثر جایگزینی درآمد نفت با درآمد مالیات بر شاخص نهادی حکمرانی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم اقتصادی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران

2 استاد بازنشسته گروه اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خمینی‌شهر، اصفهان، ایران

4 استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان(خوراسگان)، اصفهان، ایران

چکیده

هدف مقاله حاضر تحلیل اثر جایگزینی درآمد نفت به‌عنوان یک منبع طبیعی بین‌نسلی، با درآمد مالیات به‌عنوان موجه‌ترین نوع درآمد دولت، بر کیفیت نهادی ایران است. بدین منظور شاخص تلفیقی حکمرانی خوب در ایران، به‌صورت میانگینی از شاخص‌های حق اظهارنظر و پاسخگویی دولت، ثبات سیاسی و مقابله با خشونت، اثربخشی دولت، کیفیت مقررات، حاکمیت قانون و کنترل فساد، به عنوان شاخص کیفیت نهادی در نظر گرفته شد. الگوی اثر درآمد نفت، که اثر درآمد مالیات نیز در این مقاله به آن اضافه شده است، بر شاخص‌کیفیت حکمرانی در ایران، با استفاده از روش رگرسیون انتقال ملایم (STR) طی دوره زمانی 1: 1396-1: 1375 برآورد شد. نتایج حاکی از وجود رابطه‌ای غیرخطی (به شکل U معکوس) بین سهم درآمد نفت از تولید ناخالص داخلی با شاخص‌نهادی حکمرانی خوب، و رابطه مستقیم بین سهم درآمد مالیات از تولید ناخالص داخلی با شاخص مذکور است. از طرفی حد آستانه‌ای اثرگذاری درآمد نفت بر کیفیت حکمرانی برابر با 378/2 درصد بوده است. در مرحله بعدی اثر کاهش تصدی‌گری دولت از طریق کاهش فروش نفت و جایگزینی آن با درآمد مالیات  به‌صورت سناریویی مبنی بر کاهش ده درصدی درآمد نفت و افزایش ده درصدی درآمد مالیات مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد این جایگزینی منجر به 11 درصد بهبود در کیفیت حکمرانی در ایران شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effect of Replacing Oil Revenue with Tax Revenue on the Institutional Governance Index in Iran

نویسندگان [English]

  • moloud jafari tadi 1
  • morteza sameti 2
  • mostafa rajabi 3
  • sara ghobadi 4
1 PhD Student in Economics, Islamic Azad University, Isfahan Branch (Khorasgan), Isfahan, Iran
2 Retired Professor, Department of Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran
3 Assistant Professor of Economics , Khomeinishahr Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran
4 Assistant professor, Isfahan (Khorasgan) branch, Islamic Azad University, isfahan, Iran
چکیده [English]

This article analyses the effect of replacing oil revenue with tax revenue on Iran's institutional quality. For this purpose, good governance index that is derived from the mean of 6 good governance indices, Voice and Accountability, Political stability, Government Effectiveness, Regulatory Quality, Rule of Law and Control of Corruptionwas ,considered as indicators of the institutional governance quality. The Threshold model of Oil revenue effect on the governance quality in Iran, over the period 1996:1-2017:1 estimated by Smooth Transition Regression Model (STR). The inverse U-shaped relationship between the share of oil revenue from GDP and the good governance index  and a direct relationship between the share of tax revenue from GDP and this index are obtained. The Estimated threshold level of oil revenue impact for good governance index was equal to 2.378 percentage. The scenario of a 10% decrease in oil revenue and a 10% increase in tax revenue showed that this replacement resulted in a 11% improvement in the quality of governance in Iran. It is therefore recommended that the reform of the tax structure in Iran be put on the agenda of the government and parliament in order to meet the government's financial needs as well as the state's independence from oil. The government, through its competitiveness and accountability mechanisms, supports the establishment of civil society institutions and enhances the power of citizens to help raise tax revenue.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oil Revenue
  • Tax Revenue
  • Institutions
  • Good Governance
ابراهیمی، بهنام؛ اسماعیلی رزی، حسین و شیرعلی، شیرین. (1395). «اثرات وفور درآمدهای نفتی بر نظام تصمیم‌گیری عوامل و سهم بخش خصوصی در اقتصاد ایران»، مجله سیاست‌گذاری اقتصادی، 8، 16، 218-189.
اسماعیلی رزی، حسین، ابراهیمی، بهنام و شیرعلی، شیرین. (1394). «تأثیر درآمدهای نفتی بر رشد اقتصادی در ایران با تأکید بر تغییر کیفیت نهادی»، فصلنامهسیاست‌گذاریپیشرفتاقتصادیدانشگاهالزهرا(س)، 3، 7، 108-81.
اکبری، الهام و مقدسی، رضا. (1388). «رفتار فصلی در قیمت محصولات کشاورزی»، مجله ترویج و اقتصاد کشاورزی، 1، 30-13
بهبودی، داود؛ اصغرپور، حسین و محمدلو، نویده. (1391). «نقش کیفیت نهادی بر رابطه وفور منابع طبیعی و رشد اقتصادی: مورد اقتصادهای نفتی»، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 62، 116-95 .
توحیدی‌نیا، ابوالقاسم. (1394). «همسویی تحقق عدالت بین‌نسلی در بهره‌برداری از درآمد منابع هیدروکربوری با رفاه اقتصادی بلندمدت در ایران»، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 23، 67، 54-33.
خداپرست شیرازی، جلیل. (1393). «تأثیر درآمدهای نفت بر نهادها: رویکرد PVAR»، فصلنامه اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصادی سابق)، 11، 3، 135-113.  
خداپرست مشهدی، مهدی؛ فلاحی، محمدعلی و رجب‌زاده مغانی، ناهید. (1395). «بررسی نقش کیفیت نهادی بر توسعه مالی در کشورهای منتخب عضو سازمان کنفرانس اسلامی»، دوفصلنامهاقتصادپولی، مالی(دانشو توسعهسابق)، دوره جدید، 11، 23، 45-26.
رنجبر، همایون؛ صامتی، مجید و مالیان، مهسا. (1395). «امکان جایگزینی درآمد مالیاتی با درآمد نفت (مطالعه موردی ایران)»، فصلنامه اقتصاد کاربردی، 6، 38-27.
سپهردوست، حمید؛ رجبی، فهیمه و باروتی، مهسا. (1394). «بررسی تأثیر حکمرانی خوب بر عملکرد درآمدی نظام مالیاتی»، فصلنامه نظریه‌های کاربردی اقتصاد، 2، 2، 126-103.
شهبازی، کیومرث و نجارقابل، سمیه. (1396). «تأثیر غیرخطی تضعیف ارزش پول ملی بر رشد اقتصادی در ایران:کاربرد مدل‌های خود رگرسیون انتقال ملایم»، فصلنامهعلمی- پژوهشیمطالعاتاقتصادیکاربردیایران،6، 21، 147-123.
عباسیان، عزت‌اله و فشی، فرزانه. (1394). «ظرفیت مالی، جایگزینی برای درآمدهای نفتی در اقتصاد ایران»، فصلنامهعلمی-پژوهشیمطالعاتاقتصادی کاربردیایران، 4، 15، 199-183.
فراهانی فرد، سعید. (1386). «عدالت بین نسلی در بهره‌برداری از منابع طبیعی»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، 7، 25، 156-125.
فلاحی، فیروز و منتظری شورکچالی، جلال. (1389)، «مصرف فرآورده­های نفتی و تأثیر آن بر رشد اقتصادی ایران: یک رویکرد غیرخطی»، فصلنامه پژوهش­های اقتصادی ایران، 15، 44، 133-111.
فیضی ینگجه، سلمان؛ حکمتی فرید، صمد و یحیوی میاوقی، صبا. (1396). «تأثیر رانت نفت بر شاخص‌های حکومت‌داری خوب در کشورهای صادرکننده نفت»، پژوهش‌های اقتصادی ایران، 22، 71، 218-189.
کریمی، محمدشریف؛ حیدریان، مریم و دورباش، معصومه. (1396). «بررسی ارتباط و تأثیر شاخص‌های حکمرانی خوب بر رشد اقتصادی در ایران، با رویکرد تصحیح خطای برداری»، دوفصلنامه جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، 6، 3، 155-127.
کمیجانی، اکبر و سلاطین، پروانه. (1387). «تأثیر حکمرانی خوب بر رشد اقتصادی در گروه کشورهای منتخب OPEC و OECD»، فصلنامه مدل‌سازی اقتصادی، 2، 24-1.
مالیان، مهسا؛ صامتی، مجیدو رنجبر، همایون (1392). «امکان جایگزینی درآمد مالیاتی با درآمد نفت (مطالعه موردی ایران)»، اولین همایش الکترونیکی ملی چشم‌انداز اقتصاد ایران با رویکرد حمایت از تولید ملی، 19-1.
متوسلی، محمود. (1389). توسعه اقتصادی: مفاهیم، مبانی نظری، رویکرد نهادگرایی و روش‌شناسی، تهران: سمت.
محمودزاده، محمود و احمدی، محدثه. (1397). «بدهی دولت و رشد اقتصادی در ایران: رهیافت رگرسیون انتقال ملایم (STR)»، پژوهشنامه اقتصاد کلان، 25، 153-133.
مشهدی احمد، محمود. (1392). «معنا و مفهوم نهاد در اقتصاد نهادگرا، نگاهی به اختلافات موجود بین نهادگرایی قدیم و جدید و نقش نهادها در مناسبات اقتصادی»، پژوهش‌نامه اقتصادی، 13، 48، 77-49 .
معینی‌فرد، مژگان و مهرآرا، محسن. (1394). «تأثیر وفور منابع طبیعی بر کیفیت حکمرانی کشورهای در حال‌توسعه»، فصلنامه سیاست‌گذاری پیشرفت اقتصادی دانشگاه الزهرا(س)، 3، 9، 32-9.
مهرآرا، محسن و کیخا، علیرضا. (1387) .«نهادها، نفت و رشد اقتصادی در کشورهای متکی به نفت طی دوره 2005-1975 : روش پانل هم انباشتگی»، فصلنامهاقتصادمقداری،فصلنامهبررسی‌هایاقتصادی، 5(4)، 79-55.
مهرآرا، محسن؛ ابریشمی، حمید و زمان‌زاده نصرآبادی، حمید. (1389). «مصیبت منابع یا نهادها؟: مطالعه موردی کشورهای صادرکننده نفت »، پژوهشنامهاقتصادی، 10، 38، 233-205.
میدری، احمد و خیرخواهان، جعفر. (1383). حکمرانی خوب؛ بنیان توسعه. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس، 727-1.
Acemoglu, D., Johnson, S. & Robinson, J. A. (2005). Institutions as a Fundamental Cause of Long Run Growth, in Aghion, P. &Durlauf, S.N. (Eds), Handbook of Economic Growth. (386-414), Amsterdam: North-Holland.
Arezki, R., Brückner, M. (2011). “Oil rents, corruption, and state stability: Evidence from panel data regressions”, European Economic Review, 55, 7, 955-963.
Aslanidis, N., Xepapadeas, A. (2005). “Smooth transition pollution–income paths”. Ecological Economics, 57(2), 182-189. 
Austrian Development Agancy (2011). Evaluation of the Austrian Development Cooperation (ADC) Gender Policy between 2004–2011. Federal Ministry for European and International Affairs and the Evaluation Unit of the Austrian Development Agency.
Auty, R. M. (1993). Sustaining Development in Mineral Economies: The Resource Curse Thesis, Routledge.
Chekouri, S. M., Benbouziane, M., Chibi, A. (2017). “Oil rents and institutional quality: empirical evidence from Algeria”. Published in: Topics in Middle Eastern and African Economies, Vol. 1, No. 2, (September 2017), 1-31.
Couttenier, M., (2008). Relationship between Natural Resources and Institutions. Paris School of Economics Working paper.
Devlin, J., and Lewin, M., (2004). “Managing Oil Booms and Busts in Developing Countries”. Developing Alternatives, 7(2): 31-39
Fridman, J. (2006). A guide to tax work for NGOs, the international budget project.
Gil-Alana, L. A., Robinson, P. M. (2000). Testing of seasonal fractional integration in UK and Japanese consumption and income. Econometrics; EM/2000/402. Suntory and Toyota International Centres for Economics and Related Disciplines, London, UK, 1-30.
Hylleberg, S., Engley, R .F., Granger, C. W. J. and Yoo, B. B. (1990). “Seasonal integration and cointegration”, Journal of Econometrics, 99, 215-238.
Ikbal, J. (2017). The Dynamic Relationship between Oil Rent Corruption and Political Stability: An Empirical Study on Determined Sample of African Countries, Proceedings of the Seventh European Academic Research Conference on Global Business, Economics, Finance and Banking (EAR17Swiss Conference) ISBN: 978-1-943579-46-4 Zurich, Switzerland. 7-9, Paper ID: Z726.
Kaufmann, D., Kraay, A., Lob, P. (2002). Governance Matters II: Updated Indicators for 2000-01. World Bank Policy Research Working Paper, 2772.
Kavkler, A., Mikek, P., Böhm, B., Boršič, D., (2008). Nonlinear Econometric Models: The Smooth Transition Regression Approach, https://www.researchgate.net /publication /228556576, 1-36.
Leite, C. A., Weidmann, J. (1999). “Does Mother Nature corrupt? Natural resources, corruption, and economic growth. Natural Resources, Corruption, and Economic Growth”. IMF Working Paper, 85-99.
Mehlam, H., Moene, K., and Torvik, R. (2005). “Cursed by Resources or Institutions?”, the World Economy, 808.
Mehrara, M., Alhosseini, S.M.S and Bahramirad, D. (2008). Resource curse and institutional quality in oil countries. MPRA_paper_16456.
North, D. C. (1998). Institutions, institutional changes and economic performance.
Ross, M. L. (2001). “Does oil hinder democracy?”. World politics, 53(3), 325-361.
Ross, M. (2008). But seriously: does oil really hinder democracy?. UCLA Department of Political Science, Preliminary Draft.
World Bank. (2002). Governance Matters II: Updated Indicators for 2000–01, Policy Research Working Paper 2772, Washington.
Wood, A. (1999). Demystifying «Good Governance»: An overview of World Bank Governance Reforms and Conditions. Trocaire:1-42.