بررسی تاثیر تکانۀ نرخ ارز بر قیمت سهام شرکت‌های صادراتی و وارداتی پذیرفته شده در بورس سهام ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه اقتصاد، دانشکدۀ علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول).

2 دانشیار گروه اقتصاد، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه آیت‌الله العظمی بروجردی، بروجرد، ایران.

3 دانشجوی دکتری اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشکدۀ علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

10.22084/aes.2025.30408.3755

چکیده

نوسانات نرخ ارز تأثیرات گسترده‌‌ای بر هزینه‌‌های تولید، عملکرد مالی و رقابت‌پذیری بین‌المللی شرکت‌‌ها دارند و به‌تبع آن، قیمت سهام شرکت‌‌های صادراتی و وارداتی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند؛ بنابراین، بررسی ارتباط بین تکانه‌‌های نرخ ارز و قیمت سهام شرکت‌‌های صادراتی و وارداتی به درک بهتر پویایی‌های بازار و روندهای اقتصادی منجر می‌شود. هدف این پژوهش، تحلیل تأثیر تکانه‌‌های نرخ ارز بر قیمت سهام شرکت‌های صادراتی و وارداتی در ایران است. به‌منظور انجام این تحلیل، از داده‌های فصلی طی دورۀ زمانی 1402-1388ه‍.ش. و رویکرد خودرگرسیون برداری با متغیر برون‌زا (VARX)  استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهند بروز تکانۀ مثبت نرخ ارز به اندازۀ یک انحراف معیار، تأثیر مثبت و معناداری بر قیمت سهام شرکت‌های صادراتی و وارداتی دارد. تکانۀ مثبت نرخ ارز موجب تقویت قدرت رقابتی شرکت‌‌های صادراتی می‌‌شود. افزایش قدرت رقابت باعث افزایش میزان صادرات کالا و خدمات می‌گردد که نتیجۀ آن افزایش درآمدهای ارزی کشور است. از آنجا که سرمایه‌گذاران چشم‌انداز مثبت شرکت‌ها در آینده را موردتوجه قرار می‌دهند؛ لذا، تغییرات مثبت درآمدهای ارزی، دارای تأثیر مستقیم بر افزایش قیمت سهام شرکت‌های صادراتی است. از سوی دیگر، تکانۀ مثبت نرخ ارز با افزایش نرخ ارز آزاد نسبت به نرخ ارز رسمی فرصتی مناسب برای شرکت‌های وارداتی فراهم می‌سازد. شرکت‌های وارداتی که کالاهای خود را با ارز رسمی وارد می‌کنند، از تفاوت بین نرخ‌های رسمی و آزاد بهره‌مند می‌شوند و محصولات خود را با قیمت‌های بالاتر در بازار داخلی عرضه می‌کنند. این افزایش در حاشیۀ سود، به‌طور مستقیم سبب افزایش قیمت سهام شرکت‌های وارداتی می‌شود.  

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating the Impact of Exchange Rate Shock on the Stock Prices of Exporting and Importing Companies in Iran

نویسندگان [English]

  • Hamid Kordbacheh 1
  • Reza Maaboudi 2
  • Zeynab Darenazari 3
1 Associate Professor, Department of Economics, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University, Tehran, Iran (Corresponding Author).
2 Associate Professor, Department of Economics, Faculty of Humanities, Ayatollah Ozma Borujerdi University, Borujerd, Iran.
3 PhD student in Economics, Department of Economics, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Fluctuations in exchange rates have widespread effects on production costs, financial performance, and the international competitiveness of firms, which, in turn, influence the stock prices of both exporting and importing companies. Consequently, examining the relationship between exchange rate shocks and the stock prices of these firms is crucial for a deeper understanding of market dynamics and economic trends. This paper aims to analyze the impact of exchange rate shocks on the stock prices of exporting and importing companies in Iran. To achieve this, seasonal data spanning from 2008 to 2022 were utilized, and the analysis was conducted using the Vector Autoregressive with Exogenous Variables (VARX) model. The results of the study indicate that a one-standard-deviation positive exchange rate shock exerts a significant and positive effect on the stock prices of both exporting and importing companies. Specifically, a positive exchange rate shock enhances the competitive position of exporting companies, which, in turn, increases the volume of goods and services exported. This rise in exports contributes to higher foreign exchange revenues, and, as investors tend to value the future prospects of firms, this increase in foreign exchange earnings directly drives up the stock prices of exporting companies. Conversely, a positive exchange rate shock-marked by an increase in the free exchange rate relative to the official rate-creates a favorable environment for importing companies. These companies, which procure their goods at the official exchange rate, can capitalize on the differential between the official and free exchange rates. By offering their products at higher prices in the domestic market, they can significantly enhance their profit margins, leading to a direct increase in the stock prices of importing firms.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Exchange Rate Shock
  • Stock Prices of Exporting Companies
  • Stock Prices of Importing Companies
  • Vector Autoregressive with Exogenous Variables Approach

مراجع

- ابونوری، اسمعیل؛ کشاورزحداد، غلامرضا؛ و میرزاآقانسب، ایمان، (1399). «برآورد انتقال تلاطم بین نرخ ارز و بازدهی بازار سهام به تفکیک صنایع در ایران». سیاست‌گذاری اقتصادی، 12(23): 278-253.  https://doi.org/10.22034/epj.2020.1628
- ادیب‌پور، مهدی، (1395). «سنجش تأثیر نااطمینانی نرخ ارز بر شاخص قیمت سهام شرکت‌های صنعتی پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار». پژوهشنامه اقتصاد کلان، 11(22): 131-105.  https://doi.org/10.22080/iejm.2017.11876.1531
- آذربایجانی،کریم؛ مبینی‌دهکردی، مصطفی؛ و کمالیان، علیرضا، (1396). «تحلیل اثرات نامتقارن نرخ ارز بر شاخص قیمت سهام بورس اوراق بهادار تهران: رهیافت NARDL». اقتصاد و الگو‌سازی، 8(32): 91-59. Dor: 20.1001.1.24765775.1396.8.32.3.3
- بخشانی، صفیه، (1394). «بررسی تأثیر تغییرات نرخ ارز بر قیمت سهام و نسبت P/E با استفاده از SEM-PLS». فصلنامه سیاست­های مالی و اقتصادی، 3(12): 164-149.  http://qjfep.ir/article-1-319-fa.html
- بیات، مرضیه، (1395). «بررسی تأثیر نوسانات نرخ ارز و تورم بر بازار بورس اوراق بهادار تهران طی دوره (92- 1388ه‍.ش.)». فصلنامه نظریه‌های اقتصاد مالی، 1(2): 54-35.  https://tfe.raja.ac.ir/article-1-60-fa.pdf
- جلایی، سیدعبدالمجید؛ رحیمی­پور، اکبر؛ و میر، هدیه، (1394). «بررسی تأثیر شوک­های ارزی بر بازدهی سهام در بورس اوراق بهادار تهران». جستارهای اقتصادی ایران، 12(23): 165-161. https://iee.rihu.ac.ir/article_947.html?lang=fa
- حیدری، حسن؛ محمدزاده، یوسف؛ و رفاح‌کهریز، آرش، (1397). «بررسی تأثیر نرخ ارز بر بازده سهام صنعت دارو در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از رهیافت مارکف سوئیچینگ». مدیریت دارایی و تأمین مالی، 6(2): 56-35.  https://doi.org/10.22108/amf.2017.21420
- رشنوادی، یعقوب؛ نوروزی، حسین؛ فیروزان سرنقی، توحید؛ و بیگی، شاهرخ، (1399). «بررسی تعاملات بین نرخ ارز و بازار سهام در ایران: رویکرد سیستم معادلات هم‌زمان». فصلنامۀ تحقیقات مدلسازی اقتصادی، 11(39):148-113. http://jemr.khu.ac.ir/article-1-1898-fa.html
- صرافی زنجانی، محمد؛ و مهرگان، نادر، (1397). «اثر نامتقارن ریسک نرخ ارز بر شاخص سهام صنایع صادرات‌محور با استفاده از مدل NARDL.» فصلنامۀ تحقیقات مدلسازی اقتصادی، 9(33): 116-89. https://jemr.khu.ac.ir/article-1-1623-fa.html
- فطرس، محمدحسن؛ و هوشیدری، مریم، (1397). «ارتباط­های پویا بین قیمت نفت، قیمت طلا و نرخ ارز با شاخص سهام بورس اوراق بهادار تهران». مطالعات اقتصاد انرژی، 14(58): 116-89. https://iiesj.ir/article-1-1099-fa.html
- کریم­زاده، مصطفی، (1385). «بررسی رابطه بلندمدت شاخص قیمت سهام بورس با متغیرهای کلان پولی با استفاده از روش هم‌جمعی در اقتصاد ایران». پژوهش­های اقتصادی ایران، 8(26): 54-41. https://ijer.atu.ac.ir/article_3707.html
- گلشن، محمدحسین؛ مزینی، امیرحسین؛ و نجار زاده، رضا، (1401). «تأثیر شوک‌های نرخ ارز بر روی عملکرد شرکت‌های فعال حوزه‌ی انرژی در بورس اوراق بهادار تهران: مطالعه موردی صنایع پتروشیمی و پخش فرآورده‌های نفتی». پژوهش های راهبردی بودجه و مالی، 3(1)، 43-11. DOR: 20.1001.1.27171809.1401.3.1.1.4
- محرابیان، آزاده؛ و چگنی، ایلناز، (1393). «اثر نرخ ارز و نوسانات آن بر شاخص قیمت سهام در ایران». اقتصاد کاربردی، 4(13): 78-65. https://www.sid.ir/paper/202009/fa
- مرادیان، هاجر؛  حقیقت، علی؛ زارع، هاشم؛ و ابراهیمی، مهرزاد، (1399). «اثرشوک ارز بر بازده بازار سرمایه تهران مدل "MS-FI-TGARCH"». دانش سرمایه‌گذاری، 9(33): 239-227. https://www.sid.ir/paper/388658/fa
- مرادی، مهوش؛ آهنگری، سیدعبدالمجید؛ و آرمن، سید عزیز، (1397). «هم‌حرکتی و علیت میان بازار دارایی‌ها (بازار مسکن و دارایی‌های مالی) در اقتصاد ایران: رویکرد آنالیز موجک». فصلنامۀ مطالعات اقتصادی کاربردی ایران, 7(28): 181-163. DOR: 20.1001.1.23222530.1397.7.28.7.5
 
- Abounoori, E., Keshavarz Hadad, G., & Mirzaaghanasab, I., (2020). “Estimation of the volatility transmissions between the exchange rate and the stock market returns in terms of individual industries in Iran”. The Journal of Economic Policy, 12(23): 253-278. https://doi.org/10.22034/epj.2020.1628 (In ‏Persian)
- Abushammala, S. N., Alabdullah, T. T. Y., & Ahmed, E. R., (2015). “Causal Relationship between Market Growth and Economic Growth. Comparison Study”. European Journal of Business and Management, 7(33): 31-36.‏ https://www.researchgate.net/publication/285588247_Causal_Relationship_between_Market_Growth_and_Economic_Growth_Comparison_Study
- Adibpour, M., (2016). “Measuring the Effect of Exchange Rate Uncertainty on Industrial Corporates Stock Price Index of Tehran Stock Exchange”. Macroeconomics Research Letter, 11(22): 105-131.‏ https://doi.org/10.22080/iejm.2017.11876.1531 (In ‏Persian)
- Alamgir, F. & Amin, S. B., (2021). “The nexus between oil price and stock market: Evidence from South Asia”. Energy Reports, 7: 693-703.‏ https://doi.org/10.1016/j.egyr.2021.01.027
- Alimi, A. S. & Adediran, I. A., (2023). “A new look at stock price-exchange rate nexus: Analysis of COVID-19 pandemic waves in advanced and emerging economies”. Scientific African, 20: e01671.‏ https://doi.org/10.1016/j.sciaf.2023.e01671
- Akbar, M., Iqbal, F. & Noor, F., (2019). “Bayesian analysis of dynamic linkages among gold price, stock prices, exchange rate and interest rate in Pakistan”. Resources Policy, 62: 154-164. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2019.03.003
- Azarbayjani, K., Mobini Dehkordi, M. & Kamalian, A., (2018). “Analyzing the asymmetric effects of exchange rate on the stock price index of Tehran stock exchange: the NARDL approach”. Journal of Economics and Modelling, 8(32): 59-91.‏ DOR: 20.1001.1.24765775.1396.8.32.3.3 (In ‏Persian)
- Bahmani-Oskooee, M. & Saha, S., (2018). “On the relation between exchange rates and stock prices: A non-linear ARDL approach and asymmetry analysis”. Journal of Economics and Finance, 42: 112-137.‏ https://link.springer.com/article/10.1007/s12197-017-9388-8
- Bakhshani, S., (2016). “A Study of the Effect of Exchange Rate Changes on Stock Prices and P/E Ratio by Using SEM-PLS”. Quarterly Journal of Fiscal and Economic Policies, 3(12): 149-164.‏ http://qjfep.ir/article-1-319-fa.html (In ‏Persian)
- Bask, M., (2020). “Pure announcement and time effects in the dividend-discount model”. The Quarterly Review of Economics and Finance, 77: 266-270. https://doi.org/10.1016/j.qref.2019.10.009
‏- Cong, R. G. & Shen, S., (2013). “Relationships among energy price shocks, stock market, and the macroeconomy: evidence from China”. The Scientific World Journal, 2013(1): 171868.‏ https://doi.org/10.1155/2013/171868
- Fotros, M. H., (2018). “Dynamic Relationships between Oil Prices, Gold Prices and Exchange Rates with Indicators of Tehran Stock Exchange”. Quarterly Energy Economics Review, 14(58): 89-116.‏ https://iiesj.ir/article-1-1099-fa.html (In ‏Persian)
- Dimitrova, D., (2005). “The relationship between exchange rates and stock prices: Studied in a multivariate model”. Issues in political Economy, 14(1): 3-9.‏ https://www.researchgate.net/publication/242767951_The_Relationship_between_Exchange_Rates_and_Stock_Prices_Studied_in_a_Multivariate_Model
- Ebiringa, O. T. & Anyaogu, N. B., (2014). “Exchange rate, inflation and interest rates relationships: An autoregressive distributed lag analysis”. Journal of Economics and Development Studies, 2(2): 263-279.‏ https://jeds.thebrpi.org/vol-2-no-2-june-2014-abstract-15-jeds
- Fotros, M. H. & Maaboudi, R., (2021). “Co-Movement between Oil Price and Iranian Stock Market Returns: Wavelet Analysis Method”. Journal of Applied Economics Studies in Iran, 10(38): 55-68.‏ https://doi.org/10.22084/aes.2021.24350.3303
- Golshan, M. H., Mozayani, A. & Najarzadeh, R., (2022). “The Impact of Exchange Rate Explosions on the Performance of Energy Companies in Tehran Stock Exchange: Case Study of Petrochemical Industries and Oil Products Distribution”. Budget and Finance Strategic Research, 3(1): 43-11. DOR: 20.1001.1.27171809.1401.3.1.1.4 (In ‏Persian)‏
- Heidari, H., Mohammadzadeh, Y. & Refah-Kahriz, A., (2018). “An investigation of the effect of exchange rate on the pharmaceutical industry stock return in Tehran Stock Exchange: An application of the markov switching approach”. Journal of Asset Management and Financing, 6(2): 35-56.‏ https://doi.org/10.22108/amf.2017.21420 (In ‏Persian)
- Herman, R., Nistor, C. & Jula, N. M., (2023). “The Influence of the Increase in Energy Prices on the Profitability of Companies in the European Union”. Sustainability, 15(21): 15404. https://doi.org/10.3390/su152115404
‏- Jalaee, S. A., Rahimipur, A. & Mir, H., (2015). “Investigation of the effect of currency shocks on stock returns in Tehran Stock Exchange”. Journal of Economic Essays; an Islamic Approach, 12(23): 135-162.‏ https://iee.rihu.ac.ir/article_947.html?lang=fa (In ‏Persian)
- Karimzadeh, M., (2006). “Examination long run relationship between stock price index and monetary microeconomics variables by using co integration technique in economy of Iran”. Iranian Journal of Economic Research, 8(26): 41-54.‏ https://ijer.atu.ac.ir/article_3707.html (In ‏Persian)
- Kumar, S., Choudhary, S., Singh, G. & Singhal, S., (2021). “Crude oil, gold, natural gas, exchange rate and Indian stock market: Evidence from the asymmetric nonlinear ARDL model”. Resources Policy, 73: 102194.‏ https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2021.102194
- Kumeka, T. T., Uzoma-Nwosu, D. C. & David-Wayas, M. O., (2022). “The effects of COVID-19 on the interrelationship among oil prices, stock prices and exchange rates in selected oil exporting economies”. Resources policy, 77: 102744. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2022.102744
- Lee, M. T., Lee, C. L., Lee, M. L. & Liao, C. Y., (2017). “Price linkages between Australian housing and stock markets: wealth effect, credit effect or capital switching?”. International Journal of Housing Markets and Analysis, 10(2): 305-323. ‏ https://doi.org/10.1108/IJHMA-05-2016-0037
‏- Managi, S., Yousfi, M., Zaied, Y. B., Mabrouk, N. B. & Lahouel, B. B., (2022). “Oil price, US stock market and the US business conditions in the era of COVID-19 pandemic outbreak”. Economic Analysis and Policy, 73: 129-139. https://doi.org/10.1016/j.eap.2021.11.008
- Mehrabian, A. & Chegeni, I., (2014). “The effect of exchange rate and its volatility on stock price index in Iran”.‏ Iranian Journal of Applied Economics, 4(13): 65-78. https://www.sid.ir/paper/202009/fa ‏(In ‏Persian)
- Moradi, M., Ahanghari, A. & Arman, S. A., (2018). “Co-movement and causality between Assets Market (housing and financial assets): in Iran Economy: Wavelet analysis”. Journal of Applied Economics Studies in Iran, 7(28): 163-181.‏ DOR: 20.1001.1.23222530.1397.7.28.7.5 ‏(In ‏Persian)
- Moradian, H., Haghighat, A., Zare, H., & Ebrahimi, M., (2020). “Effects of exchange rates shocks on Tehran stock market returns: MSFITGARCH model”. Journal of Investment Knowledge, 9(33): 227-239.‏ https://www.sid.ir/paper/388658/fa ‏(In ‏Persian)
‏- Nusair, S. A. & Olson, D., (2022). “Dynamic relationship between exchange rates and stock prices for the G7 countries: A nonlinear ARDL approach”. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 78: 101541.‏ https://doi.org/10.1016/j.intfin.2022.101541
- Pan, M. S., Fok, R. C. W. & Liu, Y. A., (2007). “Dynamic linkages between exchange rates and stock prices: Evidence from East Asian markets”. International Review of Economics & Finance, 16(4): 503-520.‏ https://doi.org/10.1016/j.iref.2005.09.003
- Rahman, S. U., Faisal, F., Ali, A., Mansor, N. N. A., Haq, Z. U., Sulimany, H. G. H. & Ramakrishnan, S., (2024). “Assessing Country Risk in the Stock Market and Economic Growth Nexus: Fresh Insights from Bootstrap Panel Causality”. The Quarterly Review of Economics and Finance, 94: 294-302.‏ https://doi.org/10.1016/j.qref.2024.02.005
- Rashnavadi, Y., Norouzi, H., Firoozansarnaghi, T. & Beigi, S., (2020). “Investigation interaction between exchange rate and stock market in Iran: A simultaneous equation system approach”. Journal of Economic Modeling Research, 11(39): 113-148. http://jemr.khu.ac.ir/article-1-1898-fa.html ‏(In ‏Persian)
- Raza, N., Shahzad, S. J. H., Tiwari, A. K. & Shahbaz, M., (2016). “Asymmetric impact of gold, oil prices and their volatilities on stock prices of emerging markets”. Resources Policy, 49: 290-301. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2016.06.011
‏- Sarrafi Zanjani, M. & Mehregan, N., (2018). “Asymmetric effect of exchange rate risk on the stock index of export-oriented industries using the NARDL model”. Journal of Economic Modeling Research, 9(33): 89-116.‏ https://jemr.khu.ac.ir/article-1-1623-fa.html (In ‏Persian)
- Tule, M., Dogo, M. & Uzonwanne, G., (2018). “Volatility of stock market returns and the naira exchange rate”. Global Finance Journal, 35: 97-105.‏ https://doi.org/10.1016/j.gfj.2017.08.001
- Vieira, D. S., de Carvalho, P. V., Curto, J. D. & Laureano, L., (2023). “Gold's hedging and safe haven properties for European stock and bond markets”. Resources Policy, 85: 103817.‏ https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2023.103817
- Zeng, H., Ahmed, A. D., Lu, R. & Dai, N., (2022). “Dependence and spillover among oil market, China's stock market and exchange rate: new evidence from the Vine-Copula-CoVaR and VAR-BEKK-GARCH frameworks”. Heliyon, 8(11):‏ https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2022.e11737
فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران
دوره 14، شماره 53
خرداد 1404
صفحه 9-42

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار