بررسی رابطه پویای ساختار مالیاتی و رشد اقتصادی در ایران با تأکید بر نااطمینانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان

2 کارشناسی ارشد اقتصاد نفت و گاز، دانشگاه صنعت نفت

3 کارشناسی ارشد علوم اقتصادی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد واحد اسلامی، اصفهان، ایران

4 کارشناسی ارشد علوم اقتصادی

چکیده

یکی از ارکان مهم توسعه اقتصادی کشورها، ساختار نظام مالیاتی و منابع مختلف درآمدهای مالیاتی است. اخذ مالیات و گسترش پایه­های مالیاتی یکی از ابزارهای مورداستفاده توسط دولت­ها برای ایفای نقش راهبری سیاست­های اقتصادی است. در این خصوص، وجود ثبات و کسب اطمینان از پایداری ساختار و درآمدهای مالیاتی مسئله مهمی است که باید موردبررسی و تجزیه‌وتحلیل قرار گیرد. ازاین‌رو، یکی ‌از ‌موضوعات مهم در ‌خصوص ساختار نظام مالیاتی، بررسی تأثیر نااطمینانی ‌درآمدهای ‌مالیاتی ‌بر ‌رشد ‌اقتصادی یا تولید ناخالص داخلی است. در ایران نیز با توجه به نوسان (نااطمینانی) درآمدهای مالیاتی، بررسی ارتباط بین انواع درآمدهای مالیاتی با تولید ناخالص داخلی از اهمیت بالایی در حوزه سیاست­گذاری­های مالی دولت برخوردار است؛ بنابراین، در مطالعه­ حاضر به بررسی میزان و نحوه تأثیر نااطمینانی ساختار (درآمدهای) مالیاتی ایران بر تولید ناخالص داخلی طی سال­های 1357 تا 1396 و با بهره­گیری از الگوی واریانس ناهمسانی شرطی خودتوضیحی تعمیم­یافته (GARCH) و رویکرد خود توضیحی با وقفه­های توزیعی (ARDL) پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان داد که نااطمینانی مالیاتی در ایران می­تواند هم تأثیر مثبت و هم تأثیر منفی بر رشد اقتصادی بگذارد؛ به‌گونه‌ای که متغیرهای نااطمینانی مالیات کالاها و خدمات، نااطمینانی مالیات واردات و نااطمینانی مالیات ثروت (دارایی) تأثیر منفی و متغیرهای نااطمینانی مالیات اشخاص حقوقی و مالیات درآمد تأثیر مثبتی بر رشد اقتصادی ایران داشته­اند. هم­چنین، متغیر پرداخت­های بودجه تأثیری مثبت اما بی­معنایی بر رشد اقتصادی ایران داشته­ است. در نهایت، تولید ناخالص داخلی تأثیر مثبت، معنادار و قابل‌توجهی از وقفه اول خود پذیرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating Dynamic Relation between Tax Structure and Economic Growth in Iran with Emphasis on Uncertainty

نویسندگان [English]

  • majid sameti 1
  • vahid mohammadi 2
  • hajar mozafari 3
  • Freydon Asadi 4
1 Associate Professor, Economic Department, University of Isfahan
2 M.A. in Oil & Gas Economics, Petroleum University of Technology
3 M.A. in Economic Sciences, Islamic Azad University of Isfahan (Khorasgan) Branch
چکیده [English]

The structure of the tax system and the various sources of tax revenues are one of the most important pillars of countries' economic development. Taxing and expanding tax bases is one of the tools used by governments to play a leading role in economic policies. In this regard, the stability and assured sustainability of the tax structure and revenues is an important issue that needs to be examined and analyzed. Therefore, one of the most important issues in the structure of the tax system is to examine the effect of uncertainty in tax revenues on economic growth or GDP (Gross Domestic Product). Due to the volatility in tax revenues in Iran, investigating the relationship between types of tax revenues and GDP is of great importance in the area of ​​government fiscal policy-making. Therefore, using the Generalized Autoregressive Conditional Heteroscedasticity (GARCH) variance model and the Autoregressive Distributed Lag (ARDL) approach, this study investigates the extent and the impact of uncertainty in the Iranian tax structure on GDP from 1978 to 2017. According to the results, tax uncertainty in Iran can have both positive and negative impacts on economic growth. Thus, the variables of Uncertainty in Tax on Goods and Services (UTGS), Uncertainty in Tax on Imports (UTIM), and Uncertainty in Tax on Wealth (UTW) have had a negative impact on economic growth in Iran. On the other hand, the variables of Uncertainty in Tax on Legal Entities (UTLE) and Uncertainty in Tax on Revenue (UTR) have had a positive impact on Iranian economic growth. In addition, the variable of Budget Spending had a positive but insignificant impact on Iranian economic growth. Finally, GDP has been influenced by a positive, significant and considerable impact of its first lag.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tax structure
  • Tax uncertainty
  • Direct tax
  • Indirect tax
  • Economic growth

مراجع

ابریشمی، حمید، رحمانی، تیمور، نصیرالاسلامی، ابراهیم. (1391). «تنوع­بخشی در درآمدهای مالیاتی دولت در ایران با هدف ثبات درآمدی با استفاده از رویکرد تئوری پرتفوی»، فصلنامه مطالعات اقتصادیِ کاربردی ایران، 1 (3)، 26-1.
ابونوری، عباسعلی و زیوری مسعود، سمیه. (1393). «تأثیر درآمدهای مالیاتی بر رشد اقتصادی و توزیع درآمد (ایران و کشورهای منتخب OECD)»، فصلنامه پژوهشنامه مالیات، 22(24)، 85-63.
برقی اسکویی، محمدمهدی؛ عاشوری، ناهید و عاشوری، اکبر. (1395). «‌تأثیر جهانی‌شدن بر شاخص مالیات به هزینه‌های جاری دولت»، پژوهشنامه مالیات، ۲4(30)، 11-40.
رضایی دوانی، مجید و خادمی جامخانه، علی‌اکبر. (1390). «اصلاح ساختار و بسط پایه‌های مالیاتی در تطبیق با الگوی مالیات‌های اسلامی با تأکید بر مالیات عایدی سرمایه»، پژوهشنامه مالیات، ۱9(11)، 121-140.
رجبی، مصطفی و زنده دل شندی، ستاره. (1396). «تأثیر بی­ثباتی درآمد مالیاتی دولت از شرکت­ها، بر رشد اقتصادی ایران، 1372-1393»، فصلنامه پژوهش­های اقتصاد توسعه و برنامه­ریزی، 5(2)، 42-25.
سالم، علی‌اصغر و نادمی، یونس. (1396). «مالیات‌ها و توزیع درآمد در ایران: رویکرد رگرسیون آستانه‌ای»، پژوهشنامه مالیات، 25(34)، 15-30.
سپهردوست، حمید؛ رجبی، فهیمه و باروتی، مهسا. (1394). «بررسی تأثیر حکمرانی خوب بر عملکرد درآمدی نظام مالیاتی»، فصلنامه علمی پژوهشی نظریه‌های کاربردی اقتصاد، 2(2)، 126-103.
شفیعی، افسانه؛ برومند، شهزاد و تشکینی، احمد. (1385). «آزمون تأثیرگذاری سیاست مالی بر رشد اقتصادی»، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، 6(23)، 112-81.
صامتی، مرتضی؛ طیبی، سید کمیل و حیدری، سمیه. (1387). «اثر رشد درآمدهای مالیاتی دولت بر تورم و رشد حقیقی اقتصاد ایران در دوره زمانی (۱۳۸۶-۱۳۳٨)»، پژوهشنامه مالیات، ۱6(2)، 176-193.
صمدی، علی حسین و میرهاشمی، سید محمد. (1396). «بررسی اثر سیاست‌های مالیاتی بر فعالیت‌های کارآفرینانه (مطالعه موردی کشورهای منبع محور، کارایی محور و نوآور محور)»، پژوهشنامه مالیات، 25(33)، 11-31.
صادقی، سیدکمال؛ بهشتی، محمدباقر؛ رنج‌پور، رضا و ابراهیمی سعید. (1397). «تحلیل تجربی تأثیر مالیات‌های مستقیم بر توزیع درآمد در ایران: کاربرد مدل خودرگرسیون برداری عامل افزوده»، پژوهشنامه مالیات، ۲6(37)، 41-72.
صفدری، مهدی و پورشهابی، فرشید. (1388). «اثر نااطمینانی تورم بر رشد اقتصادی ایران (کاربرد مدل­های EGARCH و VECM (1350-60))»، فصلنامه دانش و توسعه، 7 (29)، 87-65.
غفاری، هادی؛ نوری، معصومه و یونسی، علی. (1395). «سنجش کارایی نظام مالیاتی و اثر آن بر رشد اقتصادی کشور»، پژوهشنامه اقتصاد کلان، 11(21)، 177-155.
فرامرزی، ایوب؛ دشتبان فاروجی، مجید؛ حکیمی­پور، نادر؛ علیپور، صادق و جباری، امیر. (1394). «بررسی رابطه مالیات و رشد اقتصادی، مطالعه موردی ایران و کشورهای عضو اوپک و سازمان همکاری­های اقتصادی (OPEC) و (OECD)»، فصلنامه اقتصاد مالی، 9(32)، 122-103.
گجراتی دامودار. (1385). مبانی اقتصادسنجی، ترجمه ح ابریشمی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مهرآرا، محسن، اصفهانی، پوریا. (1394). «بررسی رابطه‌ی بین توزیع درآمد و ساختار مالیاتی کشورهای منتخب»، پژوهشنامه مالیات، ۲3(28)، 209-228.
مهرآرا، محسن؛ سید قاسمی، میرسجاد و بهزادی صوفیانی، محسن. (1395). «اثرهای نااطمینانی­های تورم و مخارج دولت و تعامل آن‌ها بر رشد بخش­های اقتصادی ایران»، فصلنامه اقتصاد مالی و توسعه، 10(34)، 58-33.
نصیرالاسلامی، ابراهیم، رحمانی، تیمور، ابریشمی، حمید. (1394). «عوامل اقتصادی موثر بر بی­ثباتی درآمدهای مالیاتی دولت»، فصلنامه مطالعات اقتصادیِ کاربردی ایران، 4(16)، 42-25.
وزارت امور اقتصادی و دارایی (معاونت اقتصادی)، اداره کل امور اقتصادی و دارایی استان ایلام. (1397). بررسی تأثیر نوسان درآمدهای مالیاتی بر رشد اقتصادی کشور.
Abdullah, S., & Morley, B. (2014). “Environmental taxes and economic growth: Evidence from panel causality tests”. Energy Economics, 42, 27-33. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2013.11.013.
Adkisson, R. V., & Mohammed, M. (2014). “Tax structure and state economic growth during the Great Recession”. The Social Science Journal, 51(1), 79-89. https://doi.org/10.1016/j.soscij.2013.10.009.
Afonso, A., & Jalles, J. T. (2012). “Fiscal volatility, financial crises and growth”. Applied Economics Letters, 19(18), 1821-1826. https://doi.org/10.1080/13504851.2012.667531.
Ahsan, S. M. (1989). “Choice of tax base under uncertainty: Consumption or income?”, Journal of Public Economics, 40(1), 99-134. https://doi.org/10.1016/0047-2727(89)90020-0.
Atems, B. (2015). “Another look at tax policy and state economic growth: The long-run and short-run of it”. Economics Letters, 127, 64-67. https://doi.org/10.1016/j.econlet.2014.12.035.
Basu, P. (1995). “Tax rate uncertainty and the sensitivity of consumption to income in an overlapping generations model”. Journal of Economic Dynamics and Control, 19(1-2), 421-439. https://doi.org/10.1016/0165-1889(93)00788-6.
Bernasconi, M., Levaggi, R., & Menoncin, F. (2015). “Tax evasion and uncertainty in a dynamic context”. Economics Letters, 126, 171-175. https://doi.org/10.1016/j.econlet.2014.12.013.
Brown, D. C., Cederburg, S., & O’Doherty, M. S. (2017). “Tax uncertainty and retirement savings diversification”. Journal of Financial Economics, 126(3), 689-712. https://doi.org/10.1016/j.jfineco.2017.10.001.
https://www.cbi.ir
Freire-Serén, M. J., & i Martí, J. P. (2013). “Tax avoidance, human capital accumulation and economic growth”. Economic Modelling, 30, 22-29. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2012.08.021.
Johansson, Å., Arnold, J., Brys, B., & Vartia, L. (2009). Tax and Economic Growth. Summary and Main Findings. OECD 2009.
Johansson, A., Heady, C., Arnold, J., Brys, B., & Vartia, L. (2008). Tax and Economic Growth-Working Paper No. 620. www.oecd.org/eco/working_papers.
Karimi, M., Kaliappan, S. R., Ismail, N. W., & Hamzah, H. Z. (2016). “The Impact of Trade Liberalization on Tax Structure in Developing Countries”. Procedia Economics and Finance, 36, 274-282. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(16)30038-7.
Lee, Y., & Gordon, R. H. (2005). “Tax structure and economic growth”. Journal of public economics, 89(5-6), 1027-1043. https://doi.org/10.1016/j.jpubeco.2004.07.002.
Lee, J., & Xu, J. (2019). “Tax uncertainty and business activity”. Journal of Economic Dynamics and Control, 103, 158-184. https://doi.org/10.1016/j.jedc.2018.09.013.
Ojede, A., & Yamarik, S. (2012). Tax policy and state economic growth: The long-run and short-run of it. Economics Letters, 116(2), 161-165. https://doi.org/10.1016/j.econlet.2012.02.023.
Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (1996). Testing for the'Existence of a Long-run Relationship' (No. 9622). Faculty of Economics, University of Cambridge.
Stoilova, D. (2017). “Tax structure and economic growth: Evidence from the European Union”. Contaduría y Administración, 62(3), 1041-1057. https://doi.org/10.1016/j.cya.2017.04.006.
Yang, Z. (2016). Tax reform, fiscal decentralization, and regional economic growth: New evidence from China. Economic Modelling, 59, 520-528. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2016.07.020.
فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران
دوره 8، شماره 32
بهمن 1398
صفحه 161-193

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار